● محل تـولد: تهـران
زندگی‌نامه، آثـار و سوابق هنری
وی در محله دروازه شمیران، در یک خانواده متوسط بدنیا آمد. وی از سنین ده تا یازده سالگی فعالیت هنری خود را با نوازندگی ویلن زیر نظر استادانی چون: نیک نواز و ابوالحسن صبا آغاز کرد. تناولی تحصیلاتش را در دبیرستان ادیب ادامه داد. هنگام تعطیلی دبیرستان، به هنرستان کمال‌الملک می‌رفت. در سال ۱۳۳۲ هنرستان هنرهای زیبا در تهران تأسیس شد و او در رشتهٔ مجسمه‌سازی نام‌نویسی کرد. وی پس از گذراندن دوره سه ساله مجسمه‌سازی در هنرستان هنرهای زیبا در سال ۱۳۳۵، به ایتالیا رفت و در آکادمی هنرهای زیبای شهر کارارا مشغول به تحصیل شد. بعد از دو سال مقدار پولی که وی از طریق تدریس موسیقی و کمک‌های مالی خانواده‌اش پس‌انداز کرده بود تمام شد و در سال ۱۳۳۶ مجبور شد به ایران بازگردد. او خود می‌گوید: بازگشت به تهران؛ گرچه ناشی از ضرورت فراهم کردن پول یا شاید گرفتن یک بورس بود، اما عملاً فرصت‌های خوبی برای من بوجود آورد. در مدت چند ماهی که در تهران ماندم کارهای زیادی ساختم و دو نمایشگاه تشکیل دادم. در نمایشگاه اول طرحِها و حکاکی‌هایی که عمدتاً در ایتالیا اجرا کرده بودم نشان دادم. بیشتر این طرح‌ها را از روی مدل کشیده بودم، اما تعدادی طرح هم که در تهران از دسته‌های سینه‌زنی تهیه کرده بودم، کنار آنها به نمایش گذاشتم. موضوع حکاکی‌ها عمدتاً حمام‌های عمومی یا نوازندگان دوره‌گرد بود. علاوه بر آن کارهای منوچهر شیبانی شاعر و نقاش نیز در آنجا به نمایش درآمده بود. او نخستین تجربه حرفه‌ای مجسمه‌سازی را به همراه برادر بزرگترش با ساخت ماسک از صورت استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد و رفته رفته به چهره شاخص و تاثیر گذار در روند مجسمه‌سازی ایران بدل شد تا بدانجا که به شناخته شده‌ترین مجسمه‌ساز ایرانی در عرصه بین‌الملل تبدیل شد.
از استاد پرویز تناولی، به عنوان یکی از پیشگامان مکتب سقاخانه یاد می‌شود. مجموعه مجسمه‌های: هیچ، دست‌ها و قفل و قفس، در زمره معروف‌ترین آثار پرویز تناولی قرار دارند. مجموعه مجسمه‌های: هیچ، محبوبیت زیادی در حراج‌های بین‌المللی خرید و فروش آثار هنری دارد. از این روی، برخی از مجموعه‌داران هنری و مشهورترین موزه‌های جهان، اقدام به جمع‌آوری آثار پرویز تناولی برای مجموعه‌های‌شان کرده‌اند. مجسمه‌ای از وی به نام پرسپولیس، در سال ۱۳۸۷، با رکورد بی‌سابقه دو میلیون و ۵۰۰ هزار دلار در حراج کریستی به فروش رفت. او همچنین کارشناس فرش‌ها و بافته‌های عشایری است.
وی در دی ماه ۱۳۳۶، آثاری کاملاً متفاوت شامل حکاکی‌ها، مجسمه‌های سفالی و مجسمه‌های ساخته شده از آهن‌قراضه‌ها را در تالار به نمایش گذاشت. این نخستین بار در ایران بود که مجموعه‌ای از آثار یک مجسمه‌ساز به نمایش درمی‌آمد. پس از برگزاری این نمایشگاه بود که در اواخر سال، تناولی با وزیر فرهنگ آن زمان، مهرداد پهلبد، آشنا شد و توانست از وزارت فرهنگ(آموزش و پرورش) بورسی برای ادامه تحصیلاتش در ایتالیا بگیرد. این بار او به میلان رفت و قریب به دو سال در آکادمی بررا (Brera) نزد مارینو مارینی مجسمه‌ساز برجسته ایتالیایی آموزش دید. او در سال ۱۳۳۸ دیپلم خود را با کسب مقام اول به لحاظ برتری نمرات تحصیلی، از آکادمی بررا دریافت نمود و شانزده اثر او به عنوان بهترین آثار یک فارغ‌التحصیل مجسمه‌ساز آن سال، در گالری ری ماگل(Re Magl) شهر میلان به نمایش گذاشته شد. در همین ارتباط رناتو گوتسونی Ronato Guzzoni دربارهٔ او نوشت: پرویز تناولی مجسمه‌ساز، صاحب نعمت خود شناسایی است که همه کس از آن برخوردار نیست. قصهٔ الهامات او ریشه‌هایی دارد که به حکایات قدیم ایرانی مربوط می‌شود. مجسمه‌سازی در ایران طی قرنها متروک مانده بود و جای آن را هنرهای تزیینی مانند قالیبافی، گچبری، کاشیکاری و… گرفت. این هنرها با آن که به نهایت ظرافت خود رسید، جای مجسمه‌سازی را نتوانست پر کند. پرویز ایرانی جای خالی هزار سال را پر کرده است…
استاد پرویز تناولی، برای نخستین بار در ۱۳۳۷ مجسمه‌ای به یاد فرهاد کوهکن می‌سازد. این مجسمه که فرهاد را پس از افتادن از کوه نشان می‌دهد، پایه‌ای می‌شود برای مجموعه: شاعر. در این سال‌ها تناولی در آکادمی میلان درس می‌خواند و شاگرد مارینو مارینی بود و به گفته خودش: کارهایم هنوز از تاثیر استادم به در نیامده بود. پرویز تناولی در کتابش در مورد مجموعه‌ی شاعر می‌گوید: تا پیش از ۱۳۴۰ و سفر به امریکا هر چه می‌ساختم و می‌کشیدم به یاد فرهاد بود و عنوان آنها با نام او تنیده بود. وی در زمستان ۱۳۴۰ دعوتنامه‌ای از کالج هنری میناپولیس دریافت می‌کند. در این دعوتنامه، کالج وی را به عنوان هنرمند مدعو به مدت شش ماه دعوت کرده بود. او پس از آن که خود را به میناپولیس رساند، در کارگاه مجسمه‌سازی کالج مشغول به کار شد و شروع کارهایش را به ادامه همان کارهای مسی بنا گذاشت.
اولین ایده هیچ؛ در سال ۱۳۴۳، در آتلیه زال زر به سراغ پرویز تناولی آمد. نخستین ظهور هیچ، با پلاستیک زرد و در قطعه‌ای متشکل از مواد گوناگون بود. دکتر شیوا بلاغی معتقد است بخشی از منبع الهام هیچ، آگاهی ژرف تناولی از شعر کهن پارسی بوده است. او هیچ را برگرفته از اشعار مولانا می‌داند. تناولی هم این گفته را تائید کرده و می‌گوید: دلبستگی من به شعر کهن شرق، از جمله علایق دیرپایی است که همیشه نسبت به شرق پربار داشته‌ام. هیچ؛ در واقع اعتراض تناولی به دو جریان عمده ی مسلط آن روز هنر ایران بود: یکی افرادی که هرچه از غرب می آمد را می‌پرستیدند و دیگر افرادی که خط و خطاطی را در نقاشی های مکتب سقاخانه ستایش می کردند. اگر چه تناولی خود یکی از پایه گذاران آن مکتب به شمار می رفت، اما به گفته خودش؛ هیچ، ندای این اعتراض بود. در بهار ۱۳۵۲ بیست و پنج مجسمه هیچ پرویز تناولی، در تهران به نمایش عمومی درآمدند. در سال ۱۹۷۱(۱۳۵۰)، یک مجسمه هیچ از جنس فولاد ضد زنگ در دانشگاه هملین در مینه سوتا سنت پل امریکا نصب شد. از ۴۵ سال پیش تا به امروز، هیچ؛ به نماد و تصویر هنر مدرن ایران بدل شده است. آخرین نمایشگاه وی که هم‌زمان با رونمایی از کتاب: شاعر بود، آدینه ۲۳ آبان ماه در گالری اعتماد ۳ برگزار شد. وی که دیگر حاضر به مصاحبه نمی‌شود، می‌گوید “همه چیز را کتاب‌هایم گفته‌ام. تا به امروز بیش‌از ده جلد کتاب از او به چاپ رسیده است که منبع ارزشمندی برای هنرپژوهشان است.
مجسمه‌های پرویز تناولی، یک فرق عمده با مجسمه‌های دیگران دارد. مجسمه اساساً به معماری ظاهری‌اش متکی است، اما تناولی در مجسمه‌های‌اش به فضا و شکل درونی مجسمه اهمیت می‌دهد. یک فضای درونی راز آلود که بر شکل بیرونی مجسمه تأثیر می‌گذارد و نشان این رازآلودگی، قفل و بست و زبانه‌هایی است که در اعضا و جوارح مجسمه‌ها کار می‌گذارد یا به وجود می‌آورد. وی از جمله کارشناسان فرش ایرانی و بافته‌های عشایری نیز محسوب می‌شود. او سال‌های زیادی برای شناخت گبه، میان عشایر و روستاییان رفت‌وآمد داشت و سرانجام با چاپ مقاله‌ای پژوهشی در لندن در سال ۱۹۸۳ میلادی، آن را به جهانیان معرفی کرد. او همچنین مجموعه‌ای از جواهرات را طراحی و ساخته است که با استقبال خوبی مواجه شده است. همچنین ۱۴ مجسمه از آثار او در تهران، شیراز و اصفهان نصب شده است. ۱۳ مجسمه دیگر او در موزه‌های هنر مدرن وین و نیویورک، پارک المپیک سئول، انستیتو مینیاپولیس، لندن، داکار و غیره نصب شده است. خانه پرویز تناولی در منطقه نیاوران، تهران واقع شده‌است. کامران دیبا، معماری خانه تناولی را برعهده داشته است.
آثار
– مجموعه مجسمه‌های: حجم‌های هیچ، دست‌ها، قفل و قفس و شاعر را می‌توان در زمره معروف‌ترین آثار تناولی قرار داد.
– فرهاد کوهکن، که در سمت جنوب غربی محوطه تئاتر شهر نصب گردیده از مجموعه مجسمه‌های: شاعر این مجسمه‌ساز است.
– پرسپولیس وی در حراج کریستی در دبی، به مبلغ دو میلیون و ۸۴۱ هزار دلار بفروش رفت که در تاریخ حراج کریستی در خاورمیانه، رکوردی بی‌سابقه است.
– از دیگر آثار وی می‌توان به اثر شاعر ایستاده اشاره کرد.
بنیانگذار مدال هنری در ایران
پرویز تناولی، بنیانگذار مدال هنری در ایران، ساخت جواهرات را از سال ۱۳۴۹ آغاز کرد، او برای خلق آثار هیچ محدویت و مقیاسی نداشته و آثاری با ابعاد متفاوت خلق کرده است، تنها مدالهایِ هنری، که جامعه هنر، از ایران دیده بود، آثار استاد بود و ایشان، اولین هنرمند ایرانی است، که مدال را به عنوان شیوه ای از بیان، به کار گرفته و این شیوه را به نسل جوانِ ایران آموزش داده است. با برگزاری نمایشگاه‌های جواهرسازی و مجسمه‌سازی در ایران، توسط شاگردان پرویز تناولی، مدال‌های هنری هم به چشم می‌خورند؛ و این رویکرد مدال هنری را، ایران و هنرجویان پرویز تناولی مدیون ایشان می‌باشند که به راستی نقش به سزایی در انتقال مفاهیم ریشه ای، فرهنگی، تاریخی، خلاقانه برای حال و آینده را داشته است.
کتاب‌ها
پرویز تناولی حاصل پژوهش‌های خود را در مقاله‌ها و کتاب‌های متعددی به چاپ رسانده است، که از آن جمله‌اند:
– قالیچه‌های تصویری – در سال ۱۳۶۸، توسط انتشارات سروش منتشر شده است. او در پیشگفتار این کتاب دربارهٔ آن نوشته است: وجه تشخص قالیچه‌های تصویری در مقایسه با سایر قالی‌های ایرانی موضوع آنهاست. این قالیچه‌ها، به جای نقش و نگارهای سنتی و معمول، به انسان و گاه حیوان در قیاس‌های غیرمعمول می‌پردازند که این شیوه در سنت فرش‌بافی ایران بی‌سابقه است.
– قفل‌های ایران – این کتاب از مجموعه هنرهای از یاد رفته ایرانی و شامل ۷۰۰ قطعه عکس از قفل‌های ایران از دوره ساسانیان تا دوره قاجار است. موضوع قفل‌های ایران را به زبان انگلیسی نوشتم که در واشنگتن به چاپ رسید و با استقبال فراوانی روبرو شد. پس از آن، تحقیقاتم را در این باره تا امروز ادامه دادم که حاصل آن کتاب تکمیل شده و منبع بسیار جامعی دربارهٔ قفل‌های ایران شده است. تناولی در سال ۱۳۵۶ / ۱۹۷۷، به زبان انگلیسی کتابی نوشته بود به نام Locks from Iran که در واشنگتن به چاپ رسید این کتاب حاصل تکمیل تحقیقات او در این زمینه پس از ۳۴ سال است.
– طلسم گرافیک سنتی ایران – شامل چهار بخش علوم غریبه، تقویم، طلسم و تعویذ و نقش جانوران و مخلوقات عجیب است که با آغاز کار، پیشگفتار، پایان کار، یادداشت‌ها و کتابشناسی مختصر علوم غریبه کامل شد. چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۸۵ بوده که به آن عکس‌های تناولی افزوده شده است.
هیچ با تکرار معنا می‌یابد
به گزارش خبرنگار مهر، مراسم آغاز به کار مجموعه آرت اسپیس واقع در باغ کتاب تهران عصر جمعه ۱۵ تیر ۱۳۹۷، با افتتاح نمایشگاه: هیچ و همه پرویز تناولی و ۴۰ تن از شاگردانش و جمعی از مسئولین و هنرمندان برگزار شد. وحید ملک، مدیر مجموعه آرت اسپیس در ابتدای مراسم از رونمایی از جدیدترین اثر: هیچ پرویز تناولی در این نمایشگاه خبر داد.
وقتی رضا کیانیان برای سخنرانی درباره تناولی پشت تریبون رفت، متن بلندبالایی را که آماده کرده بود قرائت کرد. وی گفت: وقتی در دانشگاه تئاتر می خواندم، به هنرهای تجسمی علاقه داشتم و آن زمان پرویز تناولی در دانشگاه هنرهای زیبا، تدریس می‌کرد و من هم سعی می کردم به کلاس های او بروم. طی این سال‌ها سوالی برایم مطرح بود که چرا هیچ های پرویز تناولی، هیچوقت کهنه نمی شوند و او در اندازه های مختلف این نقش را می سازد. کیانیان بیان کرد: پرویز تناولی مجسمه ساز، نقاش و مجموعه‌داری است که آثار او مجموعه ای از غرایب، قفل‌ها و طلسم‌ها است. او پیرو هنرمندان غرب و مد روز نیست اما شیفته هنر مردم بی‌نام و نشان است، به همین دلیل وقتی کارش را آغاز می کند، با هنر سقاخانه ای پیش می رود. وی با اشاره به هنر پرویز تناولی و تفاوت عمده خلق اثر او، گفت: تفاوت اول کارهای او در این است که بازآفرینی آثارش به شکل حجم بود، چیزی که در گذشته تقبیح می شده است و همین موضوع کارش را سخت کرد. تفاوت دوم کارهای تناولی در خلق نقش ها و خطوطی است که برخاسته از مردم بی‌نام و نشان است و به هنرهای تزیینی و شهری بازنگشته است.
کیانیان در ادامه به نقش غلط، اصطلاحی که در بازار به طرح های خارج از عرف طرح های سنتی و اصیل ایرانی گفته می‌شود، اشاره کرد و افزود: پرویز تناولی با نگاه مدرن، نقش غلط را بازآفرینی می کند. وی تاکید کرد: مجموعه: هیچ پرویز تناولی ارزان به دست نیامده است بلکه حاوی تمامی اشعار و متون عرفانی است و با یک بار ساخته شدن، تمام نمی شود و هیچ؛ ذکر تناولی است که با تکرار معنا می یابد.
در ادامه محمدجواد حق شناس، رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران با تعریف و تمجید از پرویز تناولی و پنج دهه فعالیت هنری او، گفت: شورای شهر تهران در نظر دارد تا شرایط را برای نمایش آثار پرویز تناولی در سطح شهر تهران فراهم کند تا دوستداران هنر به صورت مستمر از این آثار دیدن کنند. سیدمحمد بهشتی، رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مهمان دیگر این مراسم در سخنانی به اهمیت و ارزش آثار پرویز تناولی اشاره کرد و گفت: تناولی اهل آموزش است و طی این سال‌ها شاگردان زیادی را تربیت کرده است، موضوعی که در بین هنرمندان رایج نیست. وی بیان کرد: با نگاه به نمایشگاه شاگردان، احساس کردم همه آثار فریاد می زنند متعلق به شاگردان پرویز تناولی هستند نه از نظر شباهت به آثار استاد، بلکه به این دلیل که او استادی را به حدی رسانده و به پرورش ذاتی شاگردانش کمک کرده است. همه این موارد حکایت از این دارد که تناولی، وجود مغتنمی برای ما است و خدا را شکر که قدرشناس او هستیم.
پرویز تناولی نیز به عنوان سخنران آخر به سخنان رضا کیانیان اشاره کرد و گفت: وقتی ۵۰ سال پیش در بازار به دنبال طلسم و قفل بودم، در بازار مشهور به غلط خر شده بودم، چون به دنبال اجناسی بودم که مورد پسند خیلی از مردم نبود. در پایان مراسم از جدیدترین کتاب پرویز تناولی با عنوان: عشاق رونمایی شد.
شاگردان تناولی مستقل هستند
یک مجسمه ساز، حضور ژوکر نفتی در آثارش را سمبلی از شرکت های نفتی دانست که سیاست‌هایشان بر مردم کشورها تاثیر می گذارد. امیر موسوی زاده، مجسمه ساز درباره آثارش در نمایشگاه: هیچ و همه که تا ۱۲ مردادماه ۱۳۹۷، در آرت اسپیس برپاست به خبرنگار مهر گفت: در این نمایشگاه ۵ اثرم را به نمایش گذاشتم که ۴ اثر متعلق به مجموعه نفت و یک اثر متعلق به مجموعه هویت پوشالی است. مجموعه نفت شامل ۲ پمپ بنزین، یک بشکه و یک اثر استیل است که به نوعی نمایان گر تاثیر شرکت های نفتی بر مردم است. وی همچنین درباره سر ژوکری که در ۲ اثر مجموعه نفت وجود دارد، توضیح داد: همیشه سیاست‌های شرکت های نفتی و تاثیری که برای مردم کشورهای دیگر به همراه دارند، برایم مهم بوده است و سعی کردم این تاثیر را به نمایش گذارم و به همین دلیل تصمیم گرفتم در کارهایم ژوکر، المان شرکت های نفتی باشد که به آن ژوکر نفتی می گویم و سمبلی از شرکت های نفتی است.
موسوی زاده که مدت ۱۰ سال شاگرد پرویز تناولی بوده است، درباره شیوه کار تناولی در کلاس‌هایش و اینکه آیا دست شاگردان برای خلق اثر باز است یا خیر، گفت: شیوه تدریس پرویز تناولی به این شکل است که هر دوره کلاس‌هایش زمان مشخصی دارد و یک موضوع خاص در آن تدریس و پیگیری می شود و در پایان آن دوره، باید یک نمایشگاه با موضوع مورد نظر برگزار کنیم. وی بیان کرد: او همیشه شاگردانش را آزاد می گذارد تا هر کس به شیوه خودش کار کند و مستقل باشد و خوشبختانه مجموعه ای که الان شاهد آن هستید، با ایده خودم شکل گرفته است. موسوی زاده در پایان از برگزاری نمایشگاه انفرادی خود در ابتدای شهریورماه سال جاری خبر داد.
