تصویرگری هنر است و هنر خلاقیت است . تصویرسازی و تصویرگری در واقع و تصویرگری به تصویر کشیدن داستان به گونه ای خلاقانه است که بر گرفته از فرهنگ هر ملت و جهانی بودن در کنار آن و جلب مخاطب می باشد.
به گونه ای که مخاطب رابطۀ تصویر و متن را به گونه ای محسوس شاهد باشد. که اگر متن را هم نخواند، به عمق داستان به صورت خلاصه ای کوتاه پی ببرد .هر تصویرگری باید بروز بوده و با ذهن مخاطب و احساسات آنها ارتباط برقرار کند.
چشم انسان شیفته رنگ ها است. رنگ ها را در هم می آمیزیم تا بتوانیم عمق احساست داستان را به تصویر بکشیم. تصویرگری هنر جلب مخاطب است و این امر در کارهای تبلیغاتی متأثر هنر در بازاریابی نقشی به سزا خواهد داشت.
تصویر در کتاب ها و نشریه های کودک، همواره از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. امروزه به ویژه تصویرگری کتاب کودک به یکی از رشته های مورد علاقه دانشجویان رشته هنر بدل شده است. نقد و بررسی تصویرگری کتاب های کودکان در سطح جهان به طور کلی با دو رویکرد انجام می شود. شماری از معتقدان به ویژه کارشناسان هنری، تصویرهای کتاب های کودکان را از جنبه های مختلف هنری مورد بررسی قرار می دهند و به پیوند تصویرها با متن که در کنار هم اثر ادبی می آفرینند بی توجه اند . اما شماری دیگر که بیشتر از میان کارشناسان ادبیات کودکان هستند، ما کتاب های تصویری را گونه ای از ادبیات کودکان می دانند و ادبیات آن را مورد بررسی قرار می دهند. بحث ما در این پروژه در مورد روانشناسی رنگ در تصویرسازی کتاب کودکان می باشد.
لازم است ابتدا شناخت کافی از کودک داشته باشیم از جمله اینکه کودک کیست؟ ویژگی های جسمی و روانی، ترس، بازی توانایی یاد گیری، تخیل و … او چگونه است؟ و سپس بحث شناخت رنگ و روانشناسی رنگ در تصویرسازی کودک به میان می آید.
در تصویرسازی کودک ما با فردی در ارتباط هستیم که بزرگ است و تنها در دید ما کودک است. اما در دنیای خود و با توجه به منطق و درک وجودی اش آن نگاه می کنند. در این جا است که هنر تصویر گری نقشی بسزا دارد. کودکان در یک جامعه ی جهانی انتظاراتی جهانی دارند. اگر تنها به فرهنگ و ملت خود از نظر طراحی بپردازیم نیاز باطنی در آنها را بر آورده نخواهد کرد. ما باید فرهنگ و جهانی شدن را با هم درآمیزیم تا تصویری خلاقانه با پرداختن به روانشناسی رنگ ها برای کودکان بسازیم. تا کودک پا به پای داستان در دنیای رنگ ها با تصاویر تجسم سازی کند.
از آنجایی که کتاب های موجود در بازارهای نشر، قادر نیستند پاسخگوی درک و ذهنیت کودکان مخاطب باشند مسئله طراحی مناسب ( چه از لحاظ فرم چه از لحاظ رنگ) و هماهنگ با ویژگی های روانشناختی کودکان اهمیت بسزایی دارد.
۱ – در تصویر سازی کودک رنگ چه جایگاهی دارد؟ اولین عنصری که که در تصویر کودک را به خود جذب می کند رنگ است، رنگ های شاد بیشتر از رنگ های مات و کدر ، برای کودکان جذاب است.
۲ – آیا تصاویر کتاب، می توانند تصویر ذهنی کودک را از کتاب خراب کنند؟ نه، بر عکس، بعضی متن ها ممکن است تصویری به ذهن کودک ندهند. اما تصویرهای رسم شده در کنار متن همراه با بکارگیری رنگ های مناسب و جذاب، می توانند به شکل گیری داستان و بسط آن در ذهن کودک، کمک شایانی کنند.
نگاهی به آثار پژوهشی موجود در زمینه تصویرگری کتاب کودک ،گویای فقر حاضر در این زمینه است.
تاریخچه تصویرسازی
تصویر سازی در طول در تاریخ چیزی جز روایت گری یا داستان پردازی نبوده است. اما شروع داستان سرایی به صورت مکتوب خود با آغاز تمدن های اسطوره ای و پیدایش اشکال خطوط نوشته هایی بوده است که به کمک آنها افسانه های اساطیری در کتیبه های سنگی و مهرها یا پاپیروس نوشته می شد.
هنر تصویرسازی قبل از پیدایش خطوط در دوران پارینه سنگی و میان سنگی در نمونه هایی مثل نقاشی غارها، چیزی جز نقاشی جادویی نبوده است. در آن دوران نقوش در ارتباط با انتقال جادویی قدرت های مرموز جهان طبیعت به درون زندگی جمعی انسان ها و در مواقع شکار برای سیطره و قدرت حیوانات، و یا در مواقع دیگر به همراه مراسم در رقص های آیینی به منظور چیرگی و قدرت های تخریب گر طبیعت و … به تصویر کشیده می شد.
در مشرق زمین مثلا در سرزمین چین، تصویرسازی بازگویی نمادین گونه نقوش بود. و به تدریج تحت تأثیر تعلیمات فرزانگانی چون لائوتسه تصویر ساز، حکایتی اندرز گونه و پرداختی شاعرانه از پدیده های طبیعی می شود.
در سرزمین ایران سنت نقاشی مینیاتور پس از دوره ی عباسی و سلجوقی تا دوره تیموریان و پس از آغاز عصر نوین در عهد صفویه، نقوش تصویری و روایی، راوی قصص و حکایت های منظوم بوده اند. در دوره ی صد ساله ی اخیر تصویرسازی معاصر در سبک قهوه خانه ای و سقاخانه ای، دیگر بار داستان های حماسی شاهنامه در پروژه سازی ها و حکایت های مذهبی مانند داستان های مربوط به واقعه کربلا به تصویر کشیده اند.
هنر تصویرسازی از شاخه هنرهای کاربردی می باشد که تصویر گر برای بیان ایده ها و ادراک خود ار عناصر تجسمی به بهترین نحو سود می جوید. تصویر ساز باید یاد بگیرد و بداند که ضمن ایجاد تصویر و رعایت اصول آن، سلایق مختلف سفارش دهندگان و اذهان عمودی را زیر نظر داشته باشد. تصویر گر باید سعی کند پیام هایی که در صد انتقال آن می باشد از نظر موضوع و محتوای فکری و شکل و قالب افکارش ،بسیار غنی و با ارزش و با رعایت همه جانبه اصول زیبایی شناسی ارائه دهد.
در گذشته و قبل از پیدایش هنرهای کاربردی فعالیت های برخی هنرمندان بیشتر در حیطه چاپ بود. و هنرمندان تصویرساز تنها تصویرگران صنعت چاپ بودند. هنر تصویرسازی که از جمله هنرهای کاربردی است، شاخه ای از گرافیک می باشد. تصویرسازی هنری است که تصویرگر در آن اقدام به روایت گری مصور می نماید. موضوع کار تصویرگر می تواند یکی از داستان های مذهبی، ادبی، تاریخی، علمی و … باشد.
هنرهای مختلف علی رغم این که هر کدام از وسایل و شیوه های اجرایی خاصی استفاده می کنند، ولی نقطه مشترک در بین آن ها بیان تصویری می باشد. استفاده از همۀ امکانات در هنر تصویرگری، موجب تعدد و گوناگونی تخصص ها و روش ها در این هنر شده است. که با گسترش فناوری بشر روز به روز به این انشعابات افزوده می شود و منجر به پیدایش شگردهای بدیع و نوظهور گردیده است. تصویرسازی صورت های مختلفی دارد که برخی از هنرمندان به تصویرسازی کتب با موضوعات مختلف مشغول می باشد. این موضوعات می توانند شامل متون داستانی، تصویرسازی خبری مطبوعاتی، تصویر سازی فرهنگ عامیانه، تصویرسازی آموزشی، تصویرسازی فنی و تصویرسازی کاربردی بیشتر با محیط و جوامع انسانی سر وکار دارند و … را شامل شود .طی دهه گذشته تصویرسازی توانسته است در کنار رشتۀ گرافیک به حیات خود ادامه دهد.
در زمان حاضر تصویرگران به صورت عمده با ۲ گرایش به نقاشی و گرافیک وجود دارند. و تأثیر این نوع گرایش در آثارشان قابل مشاهده است. حال این حرفه به رشته ای خاص با تخصص های مختلف تبدیل شده است. و برای رسیدن به این تخصص ها گذراندن مراحل و درجات گوناگون آموزش هنری لازم است.
تعریف تصویرسازی کودک
تصویرگری رشته ای است تولیدی، خلاقه، فنی هنری مربوط به کودکان و نوجوانان. مستقل از نقاشی و گرافیک مستقل از جمیع هنرها و خرده هنرها و صنایع دستی ظریف، اما نیازمند هم این ها به خصوص گرافیک، نقاشی، عکاسی و پیکره سازی.
و رشته ای است که از روانشناسی کودک، طب کودکان، تعلیم و تربیت، هوش شناسی، علم رشد و به طور کلی کودک شناسی و نیز فنون صنایع دستی و هم عواطف و احساسات انسانی تغذیه می کند تا به بخشی از نیازهای تصویری یا ( بصری ) کودکان و نوجوانان پاسخ دهد.
تصویرگری هنر نیست. در عین حال که از مهارت ها و امکانات و ذوق و شعور و شناخت پرورش یافته هنری نهایت بهره را می گیرد.
تصویرگری علم نیست. چرا که در محدوده قانونمندی های نسبتاً پایدار محصور نشده است . در عین حال عمده توان و تأثیر سازنده و مثبت خود را از چندین علم اخذ می کند.
تصویرگری فن نیست. چرا که مستقیماً و اساساً با احساس و عاطفه و ویژگی های معنوی ، روانی انسان سر و کار دارد. در عین حال که یکی از ظریف ترین و فنی ترین کارهایی است که انسان از آغاز خلقت تا کنون به آن پرداخته است (و ظاهراً اهمیت چندانی هم برای آن قائل نشده است). تصویرگری امروز، همچون بسیاری از ساخته های تازه انسان عصر ما چیزی است سوای علم و فن و هنر و ترکیب. و ادغامی است از همه این ها. حداقل مسأله این است که تصویر گری عطف به وظایف و مسئولیت های خطیر، روشن، دقیق و مشخص شده اش، مجبور است که از همه هنرها بر کنار بماند. و ما نیز به خصوص به همین دلیل بسیار اساسی است که می خواهیم تا حد ممکن، رابطه ی تعریفی تصویرگری، با هنرها و جریان هایی که پیوسته در هنرها پیش می آید و مسائلی که در نقش و وظیفه هنر مطرح می شود و جار و جنجال هایی که بر محور هنر به راه می افتد و مکتب های جدیدی که پایه گذاری می شود بریده شود.
راه تصویرگری را فقط تصویرگران آشنا با مسائل و اهداف تصویرگری باز می کنند. و هر نوع تغییری را در هر شکل با اتکای به دلایل ترتیبی آموزشی انجام می دهند. در یک تعریف کلی می توان گفت کار تصویرگری، تجسم تصویری یک موضوع برای نمایش بهتر فضای مطلب و در نهایت درک بهتر آن می باشد که عناصر بصری را در قالبی زیبا ترکیب نموده و عرضه می نماید.
اهداف و رسالت تصویرگر
تصویرگری هنر برقراری میان متن و تصویر است که همگام و همراه با یکدیگر می توانند پیامی را به مخاطب خود انتقال دهند. هنرمند تصویرگر همواره راوی تصویری متن و یا پیامی است. و گاه و در برخی مواقع مانند تصویرسازی علمی؛ تابع جزء به جزء موضوع است. و در متن های داستانی و شعر همواره بیشتر از تخیل و قوه خلاقه خود جهت خلق اثر استفاده می کند. بدین سان هنرمند توانگر، ذهن مخاطب را به دنیایی فراتر از متن به پرواز در می آورد و این امر خود موجب تفاومت نگرش تصویرگر در برخورد با متن و موضوعات مختلف خواهد شد.
به یاد داشته باشید که اولین هدف و رسالت تصویرگر، انتقال پیام نوشتاری در قالب تصویر است. در اینجا جهت آشنایی بیشتر مهمترین اهداف تصویرگری به شرح زیر دسته بندی گردیده اند:
۱- انتقال پیام
۲- تقویت قوه تجسم و تخیل
۳- ایجاد رابطه عاطفی – عقلانی
۴- راهنمایی درک بهتر مفاهیم متن
۵- تشویق به هنر و آشنایی با شیوه های گوناگون
تعریف مختصری از تصویر
تصویر در لغت به معنای صورت کردن، نقش کردن و رسم نمودن است. تصویر به گسترش تخیل مخاطب کمک می کند و او را از دایره ی بسته و محدود تجربیات و ذهنیات شخصی فراتر برده، امکان تجربۀ دنیایی دیگر را برای او پدید می آورد. (نورالدین زرین کلک) زیرا کمک موثری در درک کودک از موضوع می کند. زیرا ذهن کودک هنوز آنقدر انباشته از تصویر نیست تا بتواند شعر را سنتز کند و از آن چیزی به وجود بیاورد که متعالی و قابل درک باشد.
بنابراین دادن تصویر همراه شعر، این خاصیت را دارد که غنای تصویری به شعر می بخشد و به درک شعری کودک کمک می کند و مخاطب می تواند ذهنش را از ۲ سو متمرکز کند و به بیانی دیگر می تواند از ۲ سو با اثر ارتباط برقرار کند. (کلمات و تصویر)
در واقع انسان با تصویر تولد یافته، با تصویر بزرگ می شود و با تصویر زندگی می کند. گر چه بسیاری از تصاویر را به خاطر نداشته باشد. به نظر کارشناسان و روانشناسان کودک، تصویر جزء جدایی ناپذیر کتاب های کودکان است. تصویر می تواند دامنۀ وسیعی از قدرت و حرکت باشد.
تصویر موفق و پیشرو از نظر هنری و انتقال پیام اثر، وسیلۀ مهمی برای اتصال تفکر غیر انتزاعی کودک به نوع تفکر انتزاعی او به شمار می آید. علاوه بر این تصویر قادر است ذهنیت کودک را بپرورد و درک و تغییر او را از جهان وسعت بخشد.
متنی که همراه با تصاویر هنری مناسب باشد، اثرات انسانی مثبتی را در بردارد و می تواند نحوۀ ارتباط کودک را با محیط اطرافش بهبود بخشد و اجتماعی شدن او را آسان سازد.
کتاب های مصور
به کتاب هایی اطلاق می شود که متن آنها با تصویر همراه باشد .متن کتاب های مصور در مقایسه با کتاب های تصویری، بلند است و خود به تنهایی ساختار کاملی دارد. در هزاران کتاب مصور کودکان که یا وجود دارند و یا هر ساله منتشر می شوند، متن و تصویر در شکل های متنوعی با یکدیگر پیوند می خورند که به دشواری می توان آنها را طبقه بندی کرد.
در کتاب های مصور کودکان ،نقش متقابل تصویر و کلام در عمل نامحدود است. اگر چه متن در ابتدا وجود دارد و چهارچوبی برای تصویرگر تعیین می کند، اما تصویر گر کاملا آزاد است. تا به دلخواه خود در محل هایی که مناسب می داند مداخله کرده و تفسیر خود را از متن به زبان تصویر بیان کند. هر چه تعداد تصویرهای یک کتاب بیشتر باشد، میزان مداخله تصویرگر نیز بیشتر خواهد شد. تا جایی که در کتاب های تصویری، متن به دو یا سه، کلمه کاهش یافته و بخش عمده فضای کتاب به انواع تصویر اختصاص می یابد. بنابراین در طیف وسیع کتاب های کودکان، از یک طرف کتاب هایی قرار دارند که تنها در روی جلد آنها تصویر وجود دارد. ( اکثر کتاب های نوجوانان) یا به تدریج بر تعداد تصویرها افزوده می شود. و از طرف دیگر، کتاب های تصویری بدون کلام قرار دارند.
مضمون کتاب های مصور می تواند داستان و یا غیرداستان باشد. در انواع کتاب های مصور می توان از کتاب های درسی و کمک درسی کودکان نام برد. که نقش اصلی تصویر در آنها، روشن کردن و توضیح دادن متن و یا به بیانی دیگر، آموزش مستقیم است. البته برخی از تصویرگران کتاب های درسی تلاش می کنند که با خلق تصویرهای زیبا و هنری، حسن زیبایی شناسی مخاطب خود را نیز تقویت کنند.
در کتاب مصور تصویرها نقش محوری ندارند. بلکه برای متن، نقش آنها تکمیل کننده است. بدین معنا که هر یک آنچه را بهتر بیان می کنند عرضه نمایند. و هر گاه احساس شود که تصویر توانایی بیشتری در ارائه حس و عاطفه یا انتقال اطلاعات دارد به میدان می آید. در کتاب های بزرگسالان هم همین طور است.
اهمیت تصویر
دنیای گسترده تصویر در دوران ما اهمیت ویژه ای یافته است . چنانکه گفته می شود اگر دنیای دیروز دنیای ادبیات شفاهی بود، روزگار ما ،روزگار تصاویر و سواد بصری است. کتب مصور برای کودکان فقط بخش کوچکی از دنیای تصویر کنونی را شامل می شوند. اما در عین حال آمیختگی کتاب های مصور با داستان همچنان دو نیاز اساسی آموزش و تربیت کودکان و دو میل درونی کودکان را پاسخگو است:
میل به شنیدن قصه که کودک از ابتدایی ترین ساعات زندگی خود آن را در کنار مادر تجربه می کند، و میل به دیدن تصویر، میل به دیدن و شناخت جهان اطراف که موجب حرکت و تلاش آینده کودک می شود.
داستان های مصور می توانند خود نشان دهنده زمینه های اجتماعی، مذهبی و ذوق جامعه باشند. چون نویسندگان و هنرمندان و در واقع برگزیدگان و فرهیختگان یک اجتماع در به وجود آوردن آن سهیم هستند. این است که مطالعه داستان های مصور و تصویری، چه از جنبه ادبی و چه تصویری، دارای اهمیت و ارزش بالایی برای شناسایی جامعه و شناخت آینده هستند.
*منابع و ماخذ در تحریریـه مجله هنر موجود است.
سلام ممنون از مطالب خوب که میگذارید
در متن یک جمله هستش مربوط به تعریف مختصری از تصویر ، و منبع اش رو نوشته شده بلاتوت۱۳۷۳صفحه۵۰۸ من خیلی سرچ کردم و متوجه نشدم این متن از کدام کتاب یا مقاله است
میشه لطفا یک توضیح کاملی بدید که بلاتوت منظور کدوم کتاب /مقاله بوده؟؟؟؟؟