● محل تـولد: تهـران
زندگی‌نامه، آثـار و سوابق هنری
وی فارغ‌التحصیل کارشناسی رشته نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و کارشناسی‌ارشد رشته گرافیک از دانشگاه تربیت مدرس و سردبیر مجله کیهان کاریکاتور و سردبیر مجله بین‌المللی ایران کارتون، مدیر خانه کاریکاتور ایران، عضو هیئت داوران چند نمایشگاه ملی و بین‌المللی، مدرس دانشگاه و همچنین مسئول واحد کاریکاتور حوزه هنری است. او عکاسِ دفاع مقدس است که تاکنون دبیریِ بسیاری از رویدادهای کاریکاتورِ کشوری و بین‌المللی را برعهده داشته است. همچنین به عنوان داور در مسابقات بین‌المللی کاریکاتور ملانصرالدین ترکیه (١٩٩٩)، سان آنتونیو کوبا (٢۰۰١)، چین (٢۰۰۴) و آیدین دوغان ترکیه (٢۰۰۵) شرکت داشته و دبیر پنجاه و هفتمین دو سالانه کاریکاتور تهران بوده است. او از حدود دو دهه قبل در نشریاتی مانند صبح، کیهان و ضمیمه تخصصی کاریکاتور روزنامه جوان، فعالیت داشته است. شجاعی در باره سوابق کاری خود می گوید: از کارهای خیلی بزرگ از نظر ابعاد، شروع کردم. اوایل انقلاب من روی دیوار‌های فرودگاه مهر‌آباد نقاشی می‌کردم. مسیری هست که مسافران فرودگاه برای ورود و خروج طی می‌کردند. تمام آن قسمت را داربست زده بودند و من برای طرح‌هایی متناسب با فضای انقلابی آن موقع درست کرده بودم و در ابعاد بزرگی که تمام دیوار را بپوشاند می‌کشیدم. شبیه همین نقاشی دیواری‌هایی که الان در شهر می‌کشند ولی به صورت کاریکاتور بود و سران آن موقع کشور‌های جهان که با ایران روابط خوبی هم نداشتند را می‌کشیدم. یک از دوستان هم مراقب بود چون پیش آمده بود که به نقاش‌های دیوار‌ها حمله کنند. البته من نمی‌گذاشتم کارش را انجام بدهد. لباسش از من رنگی تر بود. بیشتر وردستم بود و قلم‌مو‌ها را می‌شست و قوطی رنگ میاورد. و در رنگ آمیزی کمکم می کرد.
در دوران انقلاب؛ دوم دبیرستان بودم و کلاس ادبیات داشتیم. کاریکاتور معلممان را کشیده بودم. البته ناجور نبود؛ ولی موقعی که کاغذ داشت دست به دست می‌چرخید که معلم فهمید و بدون اینکه چیزی بپرسد فهمید چه اتفاقی افتاده و بلافاصله گفت: شجاعی بیرون، از قبل ذهنیت داشت که کار کی است. آن موقع دور‌ه‌ای بود که دبیرستان‌ها هم مثل دانشگاه‌ها تعطیل می‌شد. این بود که وقتی من را از کلاس بیرون کردند بقیه هم بیرون آمدند و کلاس تعطیل شد. من سرم را پایین انداختم و آرام آمدم بیرون. بقیه هم همینکار را کردند. خیلی آرام.
سال ۶۲ با تعدادی ازگروه کاسنی را در جهاد دانشگاهی تشکیل دادیم. بعد در حوزه هنری آن را ادامه دادیم و بعد زمینه چاپ مجله کیهان کاریکاتور را ایجاد کردیم. بعد هم خانه کاریکاتور تاسیس شد و در سال ۲۰۰۰ سایت ایران کارتون شروع به کار کرد. مسلما اگر کار اجرایی را کنار می‌گذاشتم و فقط کاریکاتور می‌کشیدیم. الان هم اندوخته بیشتری داشتم و هم استرس کمتر. وقتی درگیر کار اجرایی می‌شوید وقت زیادی از شما گرفته می‌شود. بله آثار کارتونیست ایرانی در جهان شناخته شده است. تعجب کردیم از اینکه دیدیم مقررات شرکت در بعضی از جشنواره‌ها را به زبان فارسی هم می‌نویسند. یعنی به زبان همان کشور، انگلیسی و فارسی چون انتظار دارند که از ایران شرکت کننده‌های زیادی داشته باشند.
الان در بعضی از کشور‌ها که صنعت کارتون دارند این اتفاق افتاده است. در ژاپن صنعت «مانگا» را دارند. مجله‌های کارتون که به تعداد زیاد پشت سر هم چاپ می‌شوند و هرکدام بیشتر از ۲۰۰ صفحه دارند. به همین خاطر هم روی کاغذ کاهی چاپ می‌کنند. تمام گروه‌های سنی کودک و نوجوان شخصیت‌ها و داستان‌های مانگا خودشان را دارند. در نتیجه پوستر این مانگا‌ها را در ابعاد بزرگ چاپ می‌کنند و به دیوار اتاق می‌زنند. بعضی از کمیک‌هایی که در کشور‌های دیگر چاپ می‌شود متن‌های بیشتری دارند. البته در انواع ژاپنی کمتر است. در آمریکا فروشگاه‌ها کتاب نوجوانان وجود دارد که فقط کتاب‌های کمیک استریپ می‌فروشند. حتی نمونه رنگ روغنی دارند. یعنی بعضی از صفحه‌های این کتاب‌ها را به صورت تابلو نقاشی جداگانه فروخته می‌شود. حتما کتاب‌های تن تن را دیده‌اید. الان موزه تن تن با انواع کتاب‌های و مجسمه‌های شخصیت‌های آن و طراحش ساخته شده است و با وجود اینکه از شروع چاپ این کتاب‌ها زمان زیادی گذشته است از روی آن فیلم سه بعدی هم ساخته‌اند. این‌ها همه به خاطر تاثیر بسیار زیاد کمیک است. یادم هست زمانی که مدرسه راهنمایی می‌رفتم یک کتاب کمیک استریپ برای تبلیغات شاه درست کرده بودند که از زمان تاجگذاری رضا شاه را برای بچه‌ها شرح می‌داد. قرار بود آن را در مدرسه‌های به بچه‌هایی که در نقاشی خوب هستند بدهند.
یکی از پسرهایم به اسم محمد حسین کاریکاتور می‌کشد. از بچگی به کاریکاتور علاقه داشت و شاید کارهای من را هم که می‌دید باعث شد که این کار را دوست داشته باشد و الان تقریبات به شکل حرفه ای هم کاریکاتور می کشد و هم انیمیشن کار می کند. درخانه کاریکاتور برای دو گروه کودک ۷ تا ۱۲ سال و بزرگسال کلاس‌های آموزشی برگزار می‌شود اما کودک زمانی که با کاغذ و نقاشی آشنا می‌شود فقط از محیط اطرافش و خیالاتی که درباره آن دارد نقاشی می‌کند. بچه ۸ ساله چه فکری می‌تواند داشته باشد که به درد کاریکاتور بخورد؟ هیچ فرمولی برای کاریکاتورکشیدن به بچه‌ها داده نمی‌شود. موضوع کلاس‌ها خلاقیت و ایده‌یابی است. مثلا به بچه‌های می‌گویند یک ماشین بکشید. وقتی همه کشیدند می‌گویند حالا یک ماشین بکشید که در حال پرواز است. هر بچه شکل متفاوتی می‌کشد. اینجاست که خلاقیت شروع می‌شود. یکی برای ماشین بال می‌کشد یکی پره‌های بالگرد. این بچه‌ها را می‌شود بیشتر تشویق کرد تا خلاقیتشان را بیشتر کنند. در آموزش بزرگسال هم کاریکاتور‌یست‌های خوبی شروع به کار کردند که الان طرح‌هایشان در مطبوعات چاپ می‌شود. اما مگر خلاقیت چقدر ادامه دارد؟
آقای کامبیز درم بخش از ۱۴ سالگی به صورت حرفه‌ای کار کاریکاتور انجام می‌داد و الان ۶۰ سال است که کاریکاتور می‌کشد. هرسال چند نمایشگاه دارد و کتاب هم منتشر می‌کند ولی به تکرار نمی‌رسد. اگر کسی خلاقیت داشته باشد و آن را درست پرورش دهد می‌تواند برای همیشه کار کند و آثارش هم متفاوت و جالب باشند. قبلا آموزش دیدن فقط یک راه داشت و آن هم شاگردی کردن بود. الان با نرم‌افزار‌های رایانه‌های و ارتباط اینترنتی راه‌های زیادی برای یاد گرفتن درست شده است. الان اغلب کارتونیست‌ها خود آموخته هستند و با دیدن کارهای بقیه هنرمند‌ها یاد می‌گیرند که چه چیزی بکشند اما مشکل تکرار و شباهت باقی می‌ماند. اینجا است که باید یک هنرمند ماهر آنها را هدایت کند تا نگاهشان را تغییر بدهند و بتوانند آثار متفاوت و مخصوص به خودشان را بسازند.
سخنان برخی شرکت کنندگان در مراسم تجلیل از وی، در برنامه پنجمین عصر هنر انقلاب در موسسه هنری رسانه‌ای اوج (۱۳۹۴/۶/۲۴):
علیرضا ذاکری: تعریف کردن از سید مسعود سخت است؛ فعالیت‌های وی در زمینه هنر انقلاب اسلامی طی سال‌های گذشته سبب شد تا کاریکاتور انقلاب شکل فاخر به خود بگیرد. در واقع شجاعی، پرچم کاریکاتور انقلاب را بالا نگه داشته است. وی ادامه داد: سید مسعود در ۸ سال دفاع مقدس با دوربین به جبهه رفت و اکنون در جبهه جنگ نرم فعالیت می‌کند. او در این فعالیت‌ها گاهی از سوی برخی افراد که در کنار سیدمسعود رشد کردند، نقد مخرب و غیرمنصفانه می‌شود اما با این حال به کارش ادامه می‌دهد.
حسین قرایی: حضور هنرمندانی مثل استاد شجاعی طباطبایی تراز هنر انقلاب اسلامی را بالا می‌برد و فرهنگ انقلاب را ارتقا می دهد اما متاسفانه به جناح مومن فرهنگی کم توجهی می‌شود. وی با اشاره به منشور هنر حضرت امام خمینی(ره) گفت: امام در این منشور فرمودند، تنها هنری مورد قبول قرآن است که صیقل‌دهنده اسلام ناب محمدی (ص) باشد؛ هنری زیبا و پاک است که کوبنده سرمایه مدرن، اسلام سازش و فرومایگی و اسلام آمریکایی باشد. هنر کشور با این طراز خیلی فاصله دارد. قرایی ضمن تأکید بر اینکه باید توجه دولتیان به جناح مؤمن فرهنگی بیشتر شود، یادآور شد: کوشش مؤمنانه اهالی هنر ادامه دارد حتی اگر مثل استاد شجاعی‌طباطبایی به ۲۲ کشور ممنوع‌الورود بشوند.
مازیار بیژنی: من از شاگردان سید مسعود هستم که بعد از مدتها وارد کاریکاتور شدم که به تشویق وی بوده است. وی با بیان خاطره‌ای از ورود مجدد به عرصه کاریکاتور، گفت: بعد از مدتها که کشیدن کاریکاتور را کنار گذاشته بودم، در دانشگاه امام صادق (ع) بودیم که یکی از دوستان مجله کاریکاتور را برای من آورد و گفت: شماره اول آن چاپ شده است، چرا نخریدی؟ بعد از من قول گرفت تا شماره‌‌های بعدی را بگیرم. بعد از مدتی در جشنواره مطبوعات شرکت کردم و اثرم برنده شد. از آن زمان سیدمسعود مرا به عرصه کاریکاتور بازگرداند.
پرویز سروری: من سال ۵۹ خاطرات زیبایی از سید مسعود دارم؛ این خیلی مهم است که انسان بتواند مدارک و مسئولیت‌ها را طی کند اما تغییر نکند؛ روحیات، انگیزه ، اخلاص و تواضع وی با سال ۵۷ هیچ تغییر ی نکرده و همین موضوع مرا شیفته آقا مسعود کرده است. وی خاطرنشان کرد: در طول جنگ بعضی از دوستان برای کشیدن تصاویر شهدا گاهی تا صبح بیدار بوده‌اند یادم نیست که یک بار سید مسعود به خاطر بی خوابی و خستگی شکایت کند در واقع روحیه بدهکاری به انقلاب را همیشه در او دیده‌ام. سروری با اشاره به ویژگی دیگر شجاعی‌طباطبایی، یادآور شد: خیلی مهم است که انسان وارد فضای روشنفکری امروزی شود و مثل آنها نشود. در واقع سیدمسعود روشنفکر به معنای واقعی است.
محمدحسین نیرومند: در کتاب قاب‌های ماندگار سیدمسعود، دو عکس از یک رزمنده است؛ آن رزمنده از سید درخواست کرد که از او عکس بگیرد و با اصرار می‌گوید حتما باید شهید شوم تا از من هم بگیری؟ وقتی شجاعی‌طباطبایی عکس را می‌اندازد به فاصله ۵۰ – ۶۰ متر فاصله می‌گیرد که خمپاره‌ای زده می‌شود و آن رزمنده شهید می‌شود. برگزاری این برنامه‌ها مصداق همین داستان است که آیا حتما باید برای این هنرمندان اتفاقی بیفتد تا یادشان بمانیم؟! این نقص برای سیستم فرهنگی کشور است. وی ادامه داد: سیدمسعود از اولین کسانی است که جریان مهم کاریکاتور بعد از انقلاب را پیش برد و بدون وی بی‌شک چراغ خانه کاریکاتور ایران خاموش می‌شد و از این جهت تاریخ کاریکاتور انقلاب مدیون مسعود بوده است. نیرومند گفت: مسعود ۳۰ سال است که در حوزه فرهنگ و هنر یک خط شکن است و اگر او را یک بسیجی فرهنگی بدانیم ۳۰ سال است که وی هم چنان در جبهه جنگ پیش روی می‌کند؛ اما متأسفانه در این ۳۰ سال کسانی هستند در حوزه فرهنگ و هنر او را نمی‌بینند و فکر می‌کنند که مفقودالاثر است، بعضی‌ها هم جرأت این را ندارند که به او نزدیک شوند. این منتقد و کارشناس عرصه فرهنگ و هنر یادآور شد: وی در عرصه‌های مختلف کاریکاتور از جمله برپایی دوسالانه، حتی آموزش در خارج از کشور از جمله یونان پیش‌قدم بوده؛ حتی در حوزه قلم صدها مقاله دارد که بسیاری به آن ارجاع داده می‌شودند. وی افزود: شجاعی جزو مفاخر انقلاب اسلامی ایران است که خیلی‌ها توان همراهی با وی را ندارند و من رفاقت و دوستی با سید مسعود را یکی از نعمت‌های خداوند می‌دانم.
یوسف‌علی میرشکاک: سید مسعود به ۲۲ کشور ممنوع الورود شده است باید او را نشاند و مصاحبه کرد که در طول این سالها چه کرده است. وی با اشاره به همکاری و کمک شجاعی به جوانان افزود: وقتی من می بینم هنرمندان میانسال حاضر نیستند برای هنرمند جوان بلند شوند و تواضع کنند من از هنر انقلاب ناامید می شوم. ولی او و افرادی از این دست هستند که به بالا ماندن پرچم کشورمان در عرصه هنر کمک می کنند.
دوران بی کتـابی
بی‌کتابی مثل تشنگی انسان در بیابان است/ وقتی کتابی دست نیافتنی باشد آن را دانلود می‌کنم
مسعود شجاعی طباطبایی، مدیر خانه کاریکاتور ایران، دوران بی‌کتابی را به تشنگی انسان در بیابان تشبیه می‌کند و می‌گوید: گاهی اوقات وقتی کتابی دست‌نیافتنی باشد دانلود می‌کنم و فایل پی‌دی‌اف آن را می‌خوانم ولی در کل با ورق زدن و خواندن کتاب‌های کاغذی حس بهتری به انسان دست می‌دهد که اصلاً قابل توصیف نیست. من به واسطه اینکه سایت ایران کارتون را به روز می‌کنم، خیلی در فضاهای اینترنتی حضور دارم و جست‌وجویم در این فضاها بسیار زیاد است. حوزه کاری من تجسمی است و کتاب‌هایی که به دستم می‌رسند بیشتر تصویری هستند. در حوزه هنرهای تجسمی کتاب‌های دیگری هم وجود دارد که می‌توان از آنها نام برد. به عنوان مثال کتاب سال سی؛ که کتابی بسیار جامع است که قبل و بعد از انقلاب را به تصویر می‌کشد. این کتاب می‌تواند برای کسانی که علاقه‌مند به کار تصویر هستند گنجینه خوبی از نظر بصری محسوب شود چرا که تمام عکاسان حرفه‌ای در این کتاب اثری از خود را ثبت کرده‌اند و یک ذخیره با ارزش محسوب می‌شود.
متأسفانه کتاب نخوانی عادتی است که نه تنها در داخل کشور ما بلکه در دنیا رخ داده است. با آمدن تکنولوژی جدید و جایگزین شدن آن، تصویر بر نوشتار غلبه پیدا کرده به طوریکه در زمان‌های گذشته شاید اگر می‌خواستیم تحقیقی انجام دهیم بسیار دشوار بود اما امروزه با جست‌وجو در فضاهای اینترنتی به راحتی می‌توانیم به اطلاعات دسترسی پیدا کنیم. این موضوع باعث شده مطالعه در حوزه کتاب را نادیده بگیریم. برای حل آن فکر می‌کنم بهترین راه تبلیغ کتاب‌خوانی به شیوه‌های گوناگون از طریق رسانه‌های جمعی مانند تلویزیون و رادیو باشد.
در حوزه تجسمی غفلت‌های زیادی صورت گرفته و باعث شده فضای نقد آن‌طور که باید نداشته باشیم. در این حوزه فضای آموزشی و کتاب‌هایی از این قبیل به شکل درستی جاری نیست و خیلی کارهای نا تمام دیگر باید توسط مدیران فرهنگی کشور انجام شود. خواندن کتاب‌های گوناگون هم می‌تواند در جمع‌آوری اطلاعات لازم در مورد سوژه به هنرمندان کاریکاتوریست کمک‌های بسیاری کند. چرا که تا اطلاعات نباشد اثر خلق نمی‌شود. روزگار بی‌کتاب را به یک انسان تشنه تشبیه می‌کنم که در صحرا حرکت می‌کند و آب نمی‌نوشد.
جـوایز
۲۰۰۷ – ۲۰۰۹ – جایزه اول برای مدیریت بهترین سایت کارتون و کاریکاتور در دنیا – توسط سیریا کارتون (www.irancartoon.com)
۱۳۷۲ – جایزه دوم مسابقه بین‌المللی کارتون ابرار
۱۳۷۲ – جایزه سوم مسابقه بین‌المللی کارتون لیتوانی
۱۳۷۶ جایزه ویژه مسابقه بین‌المللی کارتون آیدین دوغان ترکیه
۱۳۷۴ – جایزه اول جشنواره مطبوعات
۱۳۷۵ – جایزه اول طراحی جلد مجلات
۱۳۷۵ – لوح افتخار از جشنواره کارتونت از فانو فانی ایتالیا
۱۳۸۴ – جایزه ویژه از مسابقه بین‌المللی کارتون چین
۱۳۸۵ – جایزه اول مسابقه بین‌المللی کارتون سوریه
۱۳۸۶ – مدال نقره مسابقه بین‌المللی المپیک چین
داوری
۱۳۷۸ – جشنواره بین‌المللی کارتون نصرالدین هوجا – ترکیه
۱۳۸۰ – جشنواره بین‌المللی کارتون – سن آنتونیو کوبا
۱۳۸۳ – جشنواره کارتون بین‌المللی پکن – چین
۱۳۸۳ – جشنواره کارتون معضلات شهری – تهران
۱۳۸۴ – جشنواره کارتون بین‌المللی آیدین دوغان – ترکیه
۱۳۸۵ – جشنواره کارتون بین‌المللی گریکارتون – یونان
۱۳۸۶ – جشنواره کارتون سیریا کارتون – سوریه
۱۳۸۶ – جشنواره کارتون اف‌سی‌دبلیو – چین
۱۳۸۶ – جشنواره کارتون چاینا گوانگژی – چین
۱۳۸۷ – جشنواره کارتون زیتون – قبرس
۱۳۸۸ – جشنواره کارتون پیراسیکابا، سی و ششمین دوره – برزیل
۱۳۸۸ – جشنواره کارتون بل هوریزونته – برزیل
۱۳۸۸ – جشنواره کارتون AYACC – چین
جشنواره کارتون پیراسیکابا، سی و هشتمین دوره – برزیل
مسئولیت‌ها
– مدیر خانه کاریکاتور ایران
– مدیر مسئول مجله کیهان کاریکاتور
– سر دبیر مجله ایران کارتون
– مدیر بخش لاتین سایت ایران کارتون
– مسئول گروه کاریکاتور حوزه هنری
– دبیر بخش آسیا فصلنامه کمیک جهانی پنسیلوانیا، آمریکا، با مدیریت دکتر جان ا.لنت
– طراح و برنامه ریز اولین جشنواره کارتون بین‌المللی گریکارتون در سال ۱۳۸۵ در یونان
