جسمم همه غزل و روحم همه نیمایی است

محمدعلی بهمنی، شاعر پیشکسوت، زاده سال ۱۳۲۱ در دزفول، شامگاه نهم شهریور، در پی عارضه مغزی، در ۸۲ سالگی از دنیا رفت.

«باغ لال (۱۳۵۰)»، «در بی‌وزنی (۱۳۵۱)»، «عامیانه‌ها (۱۳۵۵)» «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود (۱۳۶۹)»، «دهاتی (۱۳۷۷)»، «شاعر شنیدنی است (۱۳۷۷)»، «نیستان (۱۳۷۹)»، «این خانه واژه‌های نسوزی دارد (۱۳۸۲)»، کتاب «چتر برای چه، خیال که خیس نمی‌شود» و «من زنده‌ام هنوز و غزل فکر می‌کنم (۱۳۸۸)» از آثار وی هستند.

نمونه شعر زنده‌یاد استاد محمد علی بهمنی:
پر میکشم از پنجره ی خواب تو تا تو / هر شب منو دیدار، در این پنجره با تو / از خستگی روز همین خواب پر از راز / کافیست مرا، ای همه خواسته ها تو / دیشب من و تو بسته این خاک نبودیم / من یکسره آتش، همه ذرات هوا تو / پژواک خودم بودم و خود را نشنیدم / ای هرچه صدا، هرچه صدا، هرچه صدا تو / آزادگی و شیفتگی مرز ندارد / حتی شده‌ای از خودت آزاد و رها تو / یا مرگ و یا شعبده بازان سیاست؟ / دیگر نه و هرگز نه، که یا مرگ که یا تو / وقتی همه جا از غزل من سخنی هست / یعنی همه جا تو، همه جا تو، همه جا تو / پاسخ بده از این همه مخلوق چرا من؟ / تا شرح دهم، از همه خلق چرا تو؟

وی در مصاحبه‌ای گفته بود: وقتی بسیاری از شعرهای مولانا را می‌خوانیم، می‌بینیم با آنکه قافیه‌ای ندارد، آن شعریت و هستی ما را دنبال خود می‌برد. به شکل غزل‌واره‌هایی که شاعران دهه بعد از نیما با توجه به شرایط روزگار خود گفته‌اند نگاه کنیم، می‌بینیم که حتی مفاهیم غزلی دارد. شعر به‌طور کلی ریسمانی است که یک سرش دست دیروزی‌ها و یک سرش دست فردایی‌هاست و ما این وسط دلشوره پاره شدن ریسمانی را داریم که در طول قرن‌ها پاره نشده است.

او خواندن ادبیات کلاسیک را برای شاعران امروز ضروری دانسته و متذکر شده بود: لحظات اولیه که غزل نیمایی در حال شکل‌گیری بود، منوچهر نیستانی می‌گفت،‌ شما که می‌خواهید ادبیات کلاسیک کار کنید، شعر بزرگان ادبی را می‌خوانید، هم‌زمان کارهای نیمایی را بخوانید که اینها چشم شما را بازتر می‌کند و چگونه بهره‌گرفتن را و آنها جان‌مایه را به شما می‌دهد.

محمدعلی بهمنی معتقد بود، “غزل بعد از نیما نمی‌توانسته از او تاثیر نگرفته باشد و کسی که امروز در حیطه‌ی غزل کار می‌کند، ظرف غزلش را از رودخانه نیما پر کرده و تشنگی را از این رود برطرف می‌کند. خود من هم که بارها گفته‌ام در جسمم همه غزل و روحم همه نیمایی است. شاید بتوان گفت خودم اولین بار نام غزل نیمایی را به‌کار بردم و فراتر از این هم معتقدم، سالیان سال غزل، بعد از نیما از این شاعر متاثر است و حتی در حوزه‌های هنری نیز نوع نگاه، زاویه دید و اندیشه او حضور دارد.”

شاعر «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود»، با یاد کردن از حسین منزوی، به‌عنوان شاعری که بعد از نیستانی از این پل عبور کرد، متذکر شده بود: “منزوی جزو اولین کسانی بود که نه تنها از این پل عبور کرد، بلکه روی این پل رقص و سماع خاص خود را به نمایش گذاشت و این منظره کافی است که دیگران جذب عبور از این پل شوند. خیلی‌ها نتوانستند به عبور از این پل برسند و خیلی‌ها هم رفتند. نباید خود را به این جمع اضافه کنم، اما شوقم همیشه عبور از این پل بوده است”.

وی در عین حال اعتقاد داشت: برای غزل پست‌مدرن سرودن، باید شرایط پست‌مدرن را در شکل‌های هنرمان ارایه دهیم. اما هنر ما از مدرن عبور نکرده که به پست‌مدرن برسیم. ابتدا باید این موضوع را حلاجی کرد که آیا آموزه های پست‌مدرن ما را به تحول دیگری می‌رساند یا در شعر پیشینه‌دار ما نبوده است؟ آیا در مولانا این حرکات نبود؟ اتفاقا بسیاری از کارها شناسه‌هایی دارد که کاری که می‌خواهیم در شعر پست‌مدرن انجام دهیم، در آن‌ها هست. مثلا در سبک هندی، بسیاری از کارهایی که می‌خواهیم در پست‌مدرن انجام دهیم، وجود دارد.

مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، در پیامی با تسلیت درگذشت چهره پرارج فرهنگی، مرحوم محمدعلی بهمنی گفت: درگذشت شاعر نام آشنا و خوش‌قریحه، مرحوم محمدعلی بهمنی، موجب تأثر و اندوه اینجانب شد.

وی تصریح کرد: این شاعر توانمند و دارنده «تندیس خورشید مهر» به ‏عنوان برترین غزل‏ سرای کشور با سبک خاص، ذوق هنرمندانه و نگاه خلاقانه، انسانی و مردمی به شعر، جذابیت ‏های خاصی به اشعار خود و غنای فراوانی به ادبیات ملی بخشید و نام و یادی ماندگار از خود بر جا گذاشت.

محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور، در پیام تسلیت خود برای درگذشت محمدعلی بهمنی، شاعر و ادیب معاصر گفت: ایران سرافراز، شاعر بلندآوازه و صاحب نام خود و  یکی از سرآمدان شعر و ادب پارسی را از دست داد. جناب آقای محمدعلی بهمنی، غزل سرای نام آشنای کشورمان با قریحه لطیف و شیوایی بیانش محبوب خاص و عام بود. ایران دوستی که همواره دلسوز منافع ملی و طالب عدالت بود. جهان وطنی که عاشق ایران و مردمش بود.

محمدباقر قالیباف، رئیس ‌مجلس ‌شورای ‌اسلامی، با تسلیت درگذشت محمدعلی بهمنی گفت: این چهره ماندگار، با آثار ارزشمند خویش، در پیوند شعر امروز با مردم‌ و نسل جوان، نقشی تاثیرگذار ایفا کرد.

ویدیویی از شعرخوانی مرحوم محمدعلی بهمنی، در نجوا با امام رضا(ع) منتشر شده که دیدنی است:

خوشنویسی: استاد محمد حیدری