هنرهای تجسمی

هنر بر معماری یا معماری بر هنر

 بروس السوپ (Bruce Allsopp) صاحبنظر در مورد معماری و تاریخ آن به بیان تعریف ساده‎ای از معماری می‎پردازد: معماری عبارت است از بنایی که معنا و محتوا داشته باشد.

او معتقد است معماری به نوعی از سازندگی اطلاق می‎شود که مردم بوسیله آن به هویت خود پی می‎برند و به این هویت مفهوم می‎دهند.

بروس آلسوپ همچنین در تعریف معماری آورده است: معماری نیاز انسان به اینکه از احساسات مشترکش به عنوان وسیله‎ای برای بیان احساسات مشترک استفاده نماید.

فیلیپ جانسون یکی دیگر از کارشناسان معماری در تعریف معماری چنین آورده است: معماری تنها ایجاد انواع جدید فضاهاست. او مهمترین نقش معماری را ایجاد دگرگونی در زمینه فرهنگی موجود می‎داند و این نقش نخست زیبایی شناختی است.

فرانسیس دی. کی. چینگ: معماری به عنوان یک هنر بالاتر از جوابگوئی صرف به نیازهای عملکردی برنامه یک بنا می‎باشد. اصولاً، تجلیات فیزیکی معماری با عملکرد انسان مطابقت دارد.

دکتر مهدی حجت نیز در تعریف معماری این گونه آورده است: معماری شکل دادن به مکان زندگی انسان است. پس فعل معماری مستلزم توجه همزمان به دو عامل است: ” شکل ” و ” زندگی ” به عبارت دیگر معماری درصدد ساختن ظرف برای مظروف است. ظرفی به نام بنا برای مظروف ” زندگی انسان “.

کریستوف الکساندر نیز در تعریف ساده‎ای از معماری آورده است: هر انسان از آن رو که انسان است زندگی خود را می‎شناسد. کافی است بدان توجه کند و با خود صادق باشد و بگذارد آنچه در درون اوست به صورت چوب، سنگ واجد درآید و مکان زندگی را شکل دهد.

والترگروپیوس: از قاشق غذاخوری تا شهر دامنه کار معمار را تعریف می‌کند.

اتیون لوییس بوله: معماری چیست؟ آیا معماری هنر ساخت‌و‌ساز است؟ یقینا خیر.

تادااو آندو: معماری باید کاملاً با اطراف هماهنگی داشته باشد.

فرانسیسکو میلیزیا: معماری هنر ساختن است.

تویوایتو: معماری پدیده شهری است.

رمانتیسم‌ها: معماری هنر مستقل است.

فوتوریست‌ها: معماری تحت تأثیر جهان مکانیکی و تکنولوژی می‌باشد.

لوکوربوزیه: معماری غیر از نمایش ساخت و پاسخ دادن به نیاز‌ها است.

جان راسکین: معماری هنر مرتب کردن و تزیینات بنا‌های ساخته شده توسط بشر به هر مقصودی است به قسمی که در ساده‌ترین نگاه سلامت، نیرو و لذت بردن روح را میسر نماید.

اسنووا: ایدولوژی لادوفسکی درباره ساخت گرایی اینگونه معرفی شده بود که معماری باید ترکیب سه عامل روراستی فنی، امکان پذیری اقتصادی و بیان تجسمی باشد.

ل‌.بنه‌ووله: معماری مدرن از تغییرات فنی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از انقلاب صنعتی، زاده شده.

کریستین نور برگ-شولتز: شاید به این نتیجه برسیم که صفت کمال معماری در گرو سه معیار اساسی است، نقش ساختمان، شکل و فنون.

هولاین: همه معمارند و همه چیز معماری است.

آدلف لوس: معماری چیزی نیست جز یادمان‌ها و مقبره‌ها.

لوکوربوزیه: معماری بازی احجام زیر نور است.

مدرنیست‌ها: معماری صنعت است.

ایزنمن: معماری امروز ما باید منعکس کننده شرایت ذهنی و زیستی ما باشد و آنچه که در معماری امروز ما مورد غفلت قرار گرفته بخشی از زندگی ما است.

والترگروپیوس: معماریی هنر کاربردی است و در ارتباط نزدیک با سایر هنرها شکل میی گیرد و نمونه بارز این تعریف مدرسه باوهاس می باشد.

آنتونیوگااودی: معماری بازگشت به طبیعت و زیست محیط است.

چارز جنکز: معماری از جنس واژه و حرف نیست و نمی‌توان در غالب الفاظ آنرا بیان کرد.

ویلیام موریس: معماری شامل تمام محیط فیزیکی است که زندگی بشر را احاطه می کند و تا زمانی که عضوی از اجتماع متمدن هستیم نمی توانیم از حیطه آن خارج شویم زیرا معماری عبارت از مجموعه تغیرات و تبدیلات مثبتی است که همامنگ با احتیاجات بشر روی سطح زمین ایجاد شده است و تنها صحراهای دست نخورده ار آن مستثنی هستند.

فلوبرت: آرشیتکت‌ها همه احمق‌اند، پله‌ها را همیشه فراموش می‌کنند.

بهرام شیردل: معماری هنر نیست، معماری علم است و باید در خدمت جامعه باشد.

سولیوان: معماری هنر ساده ای نیست که بتوان در بوجود آوردنش موفقیت نسبی کسب کرد، بلکه یک تجلی اجتماعی است.

ویتور ویوس: اولین شخصی که گفت معماری هنر است.

رابرت ونتوری: معماری تنها تکنیک و تکنولوژی نیست بلکه مسایل بسیار پیچیده و متضاد در ساختمان وجود دارد که نمییتوان آنها را نادیده گرفت.

آگوست پره: معماری زنده آن است که معرف صادق زمانه خود باشد.در همه قلمروهای ساخت آنرا می‌جوییم و از میان آنها کارهایی را برمی‌گزینیم که سخت از کاربری مورد انتظار تابعیت کرده ،با مصالح خردمندانه ساخته شده و با ترکیب متناسب عناصر ضروری به زیبایی دست‌یافته باشند .

بطور کلی و خلاصه در تعریف معماری مطلوب می‎توان گفت:

معماری مطلوب معماری می‎باشد که انسان در آن احساس زنده بودن و حیات داشتن، انسجام و آرامش کند.

معمار:

برای تعریف معمار نیز از تعاریف صاحبنظران معماری استفاده می‎نماییم. در این رابطه و در تعریف معمار کریستوفر الکساندر آورده است: معمار را در معنای عام کسی می‎دانیم که به ساختن بنایی اقدام کند. او در ساختن این بنا نه تنها باید خصوصیات آن نوع از زندگی را که قرار است در آن مکان رخ دهد بشناسد. بلکه باید به تصویری از زندگی بهتر در آن مکان نیز وقوف داشته باشد.

لذا معمار لاجرم در مکانی که طراحی می‎کند برداشت خود از زندگی بهتر را بیان می‎دارد. بدین ترتیب مجموعه باورهای معمار که محصول درک و احساس او از شایسته‎ترین زندگی قابل عرضه در مکان مورد طراحی است تجلی می‎یابد. همچنین معمار را کسی می‎دانند عرضه کننده تعریفی از شایسته‎ترین زندگی می‎باشد. که با خلق فضای معماری خود امکان تحقق آن را برای استفاده‎کنندگان فراهم می‎سازد.

خاستگاه معماری:

از نخستین روزهایی که انسان زراعت و اهلی کردن چهارپایان را فرا گرفت، قبیله‎های واقع در اطراف دریای مدیترانه ساکن شدند. زندگی، افسانه‎ها و نقوش حک شده توسط انسان پیش از تاریخ، اساس تمدن غربی را پی ریزی کرد.

این قبیله‎ها همزمان با بیرون آمدن از تاریکی جهل و همان گونه که خانه‎ها و معابدشان برای انکعاس زندگی آنان به صورت روز افزون پیچیده‎تر می‎شد، تحول و توسعه یافت. ساختمان‎های ساده اجدادی آنان جای خود را به ساختمان‎هایی با طرح و تزئین جدید می‎‏داد.

معابد و مقابر سنگی عصر از لحاظ شکل، حجاری و نقاش و تزئین غالباً به تقلید از خانه‎های جدید نخستین کشاورزانی که در کنار نیل زندگی می‎کردند ساخته شده است. حتی امروزه هم خانه‎هایی شبیه به آن در روستاهای کناره جنوبی بین النهرین دیده می‎شود.

در قرن نهم پیش از میلاد، ساختمان‎هایی با خشت پخته در نزدیک کورنت در یونان به الهه ” هرا ” هدیه شدند.

در قرن هفتم پیش از میلاد، قبیله‎های لاتینی ساکن در تپه‎هایی که بعدها شهر رم در آنجا بنا نهاده شد، خاکستر مردگانشان را در کلبه‎های کوچک گلی دفن می‎کردند. ساختمان‎هایی مانند آن هنوز در سرزمین‎هایی که معماری کلاسیک در آنجا پا به عرصه وجود نهاد با مصالح بومی به عنوان مسکن چوپانان کوچ نشین ساخته می‎شود. این ساختمان‎ها تا امروز به عنوان ساختمان های دائمی در کشورهای فقیرتر جهان مورد استفاده قرار می‎گیرد.

در دوران باستان خانه‎های روستایی نه تنها به عنوان یادگاری دائم از معابد سنگی اجدادی محسوب می‎شود. بلکه تا قرن نخست پس از میلاد. معابد کاهگلی باستانی در آتن و رم به شکل محترمانه‎ای نگه داشته می‎شدند. تاثیر نخستین میراث باستانی در اثنای تاریخ طولانی معماری کلاسیک باقی مانده است. هر ساختمان کلاسیک نمونه‎ای از کلبه‎های ابتدایی است و کاربرد معماری کلاسیک سندی زنده از سرچشمه‎های فرهنگی تمدن غربی است.

معماری در مصر:

اساس معماری یادمانی غربی در مصر بوده است. در زمانی که نخستین نشانه‎های تمدن در یونان پدید آمد، معماران مصری ساختمان عظیم و سنگین را طی پانزده قرن پیش از آن ساخته بودند.

خاک بسیار حاصلخیز اطراف، رود نیل و بهره‎برداری از این منبع موجب پیدایش تمدنی غنی شد.

شیفتگی به ابدیت و خلق زندگی پایدار بر معماری باستان حاکم بود. مقابر سلطنتی معابدی برای عبادت فرعون‎های متوفی بود. در حدود ۲۸۰۰ قبل از میلاد، کوه‎هایی مصنوعی از سنگ یا اهرام بر روی اتاق‎های ساخته می‎شد که در آن‎ها جسد کاملاً مومیایی فرعون و دارایی‎های با ارزش او قرار داشت.

اهرام نخستین بناهای یادمانی بزرگ جهان به شمار می‎رفتند که با قطعات بریده شده از سنگ ساخته شده بودند. معبد خونز در کارناک. ویژه گی‎های خاص معماری مصر تاثیر شدیدی بر توسعه سبک کلاسیک داشت و برخی جزئیات معماری آن بر معماری روم نفوذ کرد. هیچ کدام از سبک‎های معماری مصر در خارج از آن کشور تکوین و گسترش نیافت. زیرا سبک معماری مصر برای انطباق با نیازهای فرهنگ‎های فقیرتر اطراف خود بسیار خاص و خیلی محافظه کارانه و غیر قابل انعطاف بود.

خزانه آترئوس در حدود ۱۳۰۰ ق.م از تمدن یونان و معبدی که در پرینیاس بوسیله یونانیان شش صد سال بعد در کرت ساخته شد؛ تفاوت بین پیشرفت و عقب ماندگی قابل مقایسه همسایگان شمالی آن را نشان می‎دهد. اقتباس نماکاری ساختمان‎های مهم با سنگ، کاربرد ستون و تیر سنگی برای معابد و اشتیاق برای احداث ساختمان بزرگ و با ابهت را باید به عنوان مهمترین سهم معماری مصر در جریان اصلی مکتب کلاسیک ارزیابی کرد.

معماری در یونان ۷۰۰ ق.م-۲۰۰ ق.م

 دولت‎های یونان از موقعیت‎شان در کنار دریای مدیترانه و راه‎های تجاری با ارزش مدیترانه سود بردند. و در حدود ۷۰۰ ق.م از لحاظ فکری و نه از لحاظ حکومتی با هم متحد شدند که در آن آزادی اندیشه همراه با رقابت درونی منجر به پیدایش انقلاب فکری و هنری در آن شد.

بالندگی تمدن یونان، جهان غرب را به جریان سیاسی فکری و هنری افکند. که آن را برای مدت ۲۵۰۰ سال به جلو برد. با این حال با پیدایش تفکر منطقی، خدایان ما قبل تمدنی را که یونانیان از گذشته‎ای دور و تاریک داشتند از میان نبرد و خانه‎هایی که برای آنها ساخته شده بود، به نمونه‎ها و معیارهایی برای معماری غرب تبدیل شد.

از ساختمان‎های خشتی و گلی نوعی طراحی جدید معبد پدید آمد. نخستین معابد دارای سقف گلی صاف یا سقف‎های از نی بودند. در قرن ۸ ق.م ابداع قطعات گلی بزرگ سقف؛ ساختن نقشه‎ای به شکل یک مستطیل ساده را با سقف کوتاه و مثلثی که ویژگی مشخصه بناهای کلاسیک است، عملی ساخت.

معماران یونان باستان بیش از دو قرن تلاش کردند تا تنها یک نوع فرم ساختمانی را به کمال برسانند. و در این راستا نوعی معماری خلق کردند که به مدد توان و ظرفیت ماندگار خود بیش از دو هزار سال به عنوان آرمانی جهان باقی ماند.

از بناهای معروف این دوره می‎توان به معبد آپولو در یونان  در ۶۳۰ ق.م که متکی بر تیرهای چوبی بود و شکل اصلی آن به عنوان الگویی برای همه معابد بزرگ برای قرن بعد باقی ماند؛ و معبد آرتمیس در کوزفو  که در آن حضور آشکار سازه چوبی به سازه سنگی تبدیل شد.

هنگامی که یونانیان امپراطوری ایران را در اواسط قرن پنجم ق.م به عقب راندند، تمدن ممتاز آنان عقل و خرد متراکم شده در خود را طی قرنی آکنده از ثروت و قدرت به نمایش گذاشتند. ادبیات، هنر و فلسفه پیشرفت کرد و ساختمان‎های جدید آن سطحی از ظرافت را به نمایش درآمد که اجزای آنها به عنوان الگو و نمونه، تمامی تحولات آتی را در معماری غرب تحت تاثیر قرار داد.

در همان دوره‎ای که دولت شهرهای یونانی دوران کوتاه اوج سعادت و رفاه خود را سپری می‎کردند، برای آیندگان خود نوعی معماری که آن را کلاسیک می‎نامیم خلق کردند.

معماری در امپراطوری روم: ۲۰۰ق.م – ۱۲۰۰م

در حدود ۲۰۰ ق.م لشکریان شهری رم و متحدان ایتالیایی آن، یونانی‎ها را شکست داده و بخاطر ضعف امپراطوری اسکندر پیشروی کردند. توسعه طلبی دوم این سرزمین را به مرکز تمدن و تجمل تبدیل کرد. همزمان با شکل‎گیری امپراطوری مطلقه دوم در قرن نخست قبل از میلاد، کاربرد سنگ های آتشفشانی همراه با آهک، در ساختمان‎سازی انقلاب پدید آورد و معماری کلاسیک را متحول کرد.

معماران رومی نظام معماری را که از یونان اخذ کرده‎ بودند برای استفاده از ماده جدید اصلاح کردند.

امپراطوران، الزامی دموکراتیک را برای نگهداری ساختمان ها و حفظ محبوبیت خود در شهر رم به میراث بردند. ثروت امپراطوری به امپراطوران پی در پی اجازه داد که بناهای وسیع برای سرگرمی مردم و آراستگی شهرها بنا کنند.

شاید معروفترین آنها کولوسئوم  که احداث آن در سال ۷۰ پس از میلاد بوسیله امپراطور و سپاسیان شروع شد. این ساختمان عظیم گنجایش ۵۰ هزار (۵۰۰۰۰) تماشاگر را برای سرگرمی‎های بی‎رحمانه در آمفی تئاتر داشت.

همچنین بود حمام‎های امپراطور کاراکالا در ۲۱۶ پس از میلاد با ظرفیت ۱۶۰۰ نفر؛ معبد خدایان در پنتئون در ۱۲۰ پس از میلاد که کاملترین تصور و درک را از بناهای بزرگ امپراطوری برای ما ایجاد می‎کند نام برد.

بیزانس ” روم شرقی “

هنگام که امپراطوری روم در غرب سرانجام در برابر مهاجمان در ۴۷۶ سر فرود آورد؛ نشان اداری امپراطوری به امپراطور شرقی بیزانس ” روم شرقی ” فرستاده شد. بیزانتین‎ها خو درا جانشینان نخستین امپراطور روم می‎دانستند. و اگر محدوده جغرافیایی در نظر گرفته نشود، معماری بیزانس تداوم مستقیم سنت کلاسیک است. جنگ در مرزهای شرقی مانع می‎شد که امپراطوران شرقی سرزمین‎های امپراطوری دوباره متحد و یکپارچه شوند. اما امپراطوری ژوستینان در ۵۳۲ قراردادی با ایرانیان امضاء کرد که سربازان او را برای فتح مجدد ایالت‎های از دست رفته در آفریقا و حتی روم آزاد گذاشت.

تاخت و تاز بربرها در غرب و ظهور اسلام در شرق نیروی پیروزی را با یک عقب نشینی طولانی تبدیل کرد، اما طی ۹ قرن بعد عصر با عظمت ژوستینیان در قالب ساختمان‎های کوچک مانند ساختمان آجری گنبد کلیسای آپوستل مقدس در تسالونیک در سال ۱۳۱۵ زنده ماند و تداوم یافت.

از دیگر بناهای معروف این دوره می‎توان به بزرگترین ساختمان امپراطوری شرقی ایاصوفیا  در استانبول، کلیسای سنت دیمتریوس در تسالوتیک در ۴۷۵، با سرستون‎های تزئین شده.

هنگامی که آخرین امپراطوری رومی، استانبول را در سال ۱۴۵۳ ترک کرد معماری کلاسیک بیزانس به پایان رسید اما میراث آن در ساختمان‎های اروپائی شرقی و حتی در ساختمان‎های عثمانی تداوم یافت.

نتیجـه:

باید میان معماری و هنر معماری تفاوت قائل شد که دو مفهوم کاملا مجزا هستند. در معماری منظور ساخت و ساز در راستای انجام وظیفه اجتماعی و خدمت رسانی است. مانند ساختن اماکن مسکونی، عبادتی و یا تحصیلی. اما در هنر معماری تأکید بر استفاده از شاهکارهای هنری و دستاوردهای تزئنیی بر روی دیوارها، سقف، ستونها، پنجره ها و درهاست و حتی باغها و حوض ها نیز به گونه ای با هنر معماری ترکیب می شوند تا تأثیرگذاری بنا بر بیننده بیشتر شود.

 *منابع و ماخذ در تحریریـه مجله هنر موجود است.

اقامت 24

مقالات مرتبط

0 0 رای ها
امتیـازدهی
guest
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
ارسـال پیـام
لطفـا مقـاله یا رزومـه هنـری خود را به این آدرس ارسال کنید: info@artmag.ir
تا دقایقی دیگـر، پاسخ شما ارسـال خـواهد شد.