شکل‌های متنوع عزاداری عاشورا که ریشه در بسترهای فرهنگی اقوام دارد، همواره برای عکاسان و مستندسازان جذاب بوده است.
به گزارش مجله هنر، هرساله در ایام ماه محرم و صفر آیین‌های سوگواری بومی برگزار می‌شود که ثبت آن برای بسیاری از عکاسان و مستندسازان مهم بوده است و سالانه هزاران عکس و فیلم از این اجتماع بزرگ دینی ثبت می‌شود اما عکاسی آیینی فقط ثبت یک رویداد ساده نیست، بلکه تلاشی است برای اندیشه‌ورزی و درک صحیح هنرمند در انتقال مفاهیم و مصادیق فرهنگ عاشورایی که با توجه به تاثیر و کارکردهای اجتماعی آن، عکاسان بایستی پیش از عکاسی، ضمن شناخت صحیح و آگاهی از فلسفه این واقعه بزرگ تاریخی؛ بتوانند نماد و نشانه های این معرفت و ذوق هنر دینی را با تکیه بر دانش زیبایی‌شناسی در آثارشان انعکاس دهند.
عاشورا در ابیانه
ابیانه از روستاهای تاریخی ایران با مردمانی اصیل و سنتی است که به سنن خود بسیار پایبندند. محرم و عزاداری‌های آن، یکی از مهم‌ترین و پر شورترین مراسم‌های مذهبی آن‌هاست.
اهالی ابیانه، حتی اگر مهاجرت کرده و به شهرهای دیگر رفته باشند، خود را برای سوگواری‌های حسینی به ابیانه می‌رسانند؛ به طوری که در دو روز تاسوعا و عاشورا، حدود چهار هزار نفر جمعیت در ابیانه به عزاداری شهادت اباعبدا…الحسین(ع) می‌پردازند.
نکته جالب توجه در این روستا، پوشش مردان و زنان ابیانه است که تحت هر شرایطی آن را حفظ می‌کنند، حتی در عزاداری‌ها، ماه محرم و…
مردم ابیانه، همانند مردم دیگر نقاط ایران برای این روز تاریخی، رسم‌های خاص خود را دارند و از شب تاسوعا خود را مهیا می‌کنند. «ذاکری» مراسم خاص شب تاسوعای حسینی است که در آن مردم در مسجد «یسمان» دور هم جمع می‌شوند و نوحه‌هایی را با نوای و آهنگ‌های خاص خود می‌خوانند.
در صبح و پیش از شروع عزاداری‌های ظهر تاسوعا، مردهای محله «هرده» جلوی امام زاده جمع شده و باحرکت عَلَمی مزین به پارچه های قرمز به سمت خانه‌هایی می‌روند که از محرم سال گذشته تا امسال، عزیزی را از دست داده‌اند. خانواده‌های عزادار نیز جلوی در منزل خود خیرات و نذری می‌گذارند و اهالی که برای عرض تسلیت می‌آیند از آنها برداشته و فاتحه‌ای نثار روح درگذشتگان می‌کنند. علمی که در جلوی این جمعیت به حرکت در می‌آید به «پارسا» معروف است؛ به همین خاطر به این مراسم پرسه یا پرسا گفته می‌شود. برخی به آن «علم قاسم» می‌گویند که به یاد حضرت قاسم، علم را بلند کرده و گردانده می شود. جالب است بدانیم تا زمانی که مراسم «پرسه» تمام نشود، نخل‌گردانی پایین دهی‌ها شروع نخواهد شد.
یکی از جذاب‌ترین و قدیمی‌ترین مراسم‌های روز تاسوعا در ابیانه، جغجغه‌زنی است که برای اهالی این روستا و مهمانانش بسیار جالب و دوست داشتنی است.
نخل‌گردانی روستای نوا
نخل‌گردانی یا نخل‌برداری، حملِ تابوت چوبی عظیم و نمادی از سوگواری محرم در ایران است. در دههٔ اول این ماه، تابوت درحالی‌که توسط پارچه‌های مشکی و سبز پوشانده شده، توسط عزاداران حمل می‌شود. این سازه مابقی روزهای سال در حسینیه‌ها و مساجد نگهداری می‌شود.
آیین نخل‌گردانی روستای نوا در بخش لاریجان شهرستان آمل نیز از دیگر آیین‌های کهنی است که هر ساله در ایام ماه محرم در روزهای نهم و دهم صورت می‌گیرد.
این نخل هر ساله مسافت زیادی را در این روستا به همراه دسته‌های عزادار طی می‌کند.
مراسم چهل منبر در گرگان و لاهیجان
این مراسم مخصوص خانم‌هاست و آنها در این مراسم باید اول ۲ رکعت نماز بخوانند و بعد با پای پیاده و با در دست داشتن ۴۰ شمع به در ۴۰ خانه که درب‌های آن ها باز است و در آنها عزاداری است می‌روند در هر خانه ۱ شمع روشن می‌کنند که به هر کدام از این خانه‌ها یک منبر گفته می‌شود. این زن‌ها نقاب‌هایی بر صورت دارند و اصلا در طول مسیر با هم صحبت نمی‌کنند و در آخر مراسم نقاب‌هایشان را برمی‌دارند و یک شمع برداشته نیت می‌کنند. در صورتی که نیتشان برآورده شود، سال بعد نذر خود را ادا می‌کنند.
سنج و دمام در بوشهر
نوحه خوانی و نوای سنج و دمام بوشهری‌ها در ماه محرم، یکی از آیین های عزاداری است که طرفداران زیادی پیدا کرده و علاوه بر بوشهر در شهرهای دیگر کشور هم رواج پیدا کرده است.
در عزاداری بوشهری‌ها، نوحه‌خوان در وسط می‌ایستد و در اطراف او حلقه‌هایی از افراد شکل می‌گیرد. سینه‌زن‌ها به صورت دایره‌ای می‌چرخند و با هماهنگی با نوحه‌خوان به عزاداری و سینه‌زنی می پردازند. در اوج عزاداری و زمانی که عزاداران غرق در شور و نوای حسینی شده‌اند، نوحه‌خوان کلمه «واحد» را با صدایی رسا به زبان می‌آورد و عزاداران با گفتن «الله واحد» پاسخ می‌دهند.
حرکت شترها و نخل‌گردانی در سمنان
از آیین‌های عزاداری محرم که هر سال در ماه محرم در سمنان انجام می‌شود، حرکت شترهای با کجاوه در خیابان‌هاست که نمادی از کربلاست.
نخل‌گردانی یکی دیگر از مراسم‌های ویژه ی سمنانی‌ها در ماه محرم است که بیشتر در شهرهای سمنان و شاهرود دیده می‌شود و در واقع سمبلی از تشییع پیکر امام حسین(,) است. در شب عاشورا هم مانند دیگر شهرهای ایران مراسم شام غریبان برگزار می‌شود.
یکی از سنت‌هایی که سمنانی‌ها آن را حفظ کرده‌اند و هر سال هم انجام می‌دهند، اجرای تعزیه است، مردم این استان بر این عقیده اند که تعزیه و اجرای آن یک نوع پیام‌رسانی است که برای حفظ و نهادینه کردن عاشورا لازم است.
روز «یا عباس یا عباس» در شاهرود
پنجمین روز از ماه محرم هر سال در شهر شاهرود، روز «یاعباس یا عباس» نامیده شده و مراسم طوق‌بندان در این روز برپا می‌شود. این نشانه از سه قسمت پایه چوبی، بدنه فلزی سینی مانند مشبک به شکل قلب و زبانه فولادی به عرض تقریبی ۱۰ سانتی‌متر و طول یک متر تشکیل می‌شود.
در باور اهالی منطقه، این نشانه، نمادی از علم و بیرق علمدار واقعه کربلا حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) است. پس از جامه به تن کردن، بدنه طوق با پارچه‌های مشکی، سبز و غیره در این روز توسط سادات و پیرغلامان اباعبدا… الحسین(ع) انجام می‌شود. بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین طوق شهر، طوق «بابا علی» نام دارد.
اگر در هنگام حمل طوق به طور ناگهانی تیغه آن بر زمین بیفتد، بلافاصله گوسفندی را در همان محل قربانی می‌کنند. در غیر این صورت معتقدند که پیشامد ناگواری برای شخص حامل طوق اتفاق خواهد افتاد. هر طوق بنا بر سال‌های گذشته در مقابل خانه افرادی که نذر دارند، با حضور عزاداران و با ذکر سلام و صلوات توسط سادات یا پیرغلامان تکایا و مساجد ادا می‌شود؛ پس از جامه شدن همه طوق‌ها، در ساعت چهار بعد از ظهر، عده‌ای از بزرگان تکیه‌ها در حالی که اشعار محتشم کاشانی را زمزمه می‌کنند، در جلوی دیگر عزاداران به حرکت در می‌آیند؛ در مقابل آنها بیرق سفیدی توسط یکی از خادمان تکیه بازار حمل می‌شود. این بیرق به حضرت عباس (ع) منتسب بوده و رنگ سفید آن، از عزیمت آن حضرت برای آوردن آب و نه جنگ‌طلبی حکایت دارد.
در شهر شاهرود هم آیینی به نام آیین طوق‌بندان یا همان علم‌بندان با شور مذهبی خاصی انجام می‌شود. فلسفه آیین طوق بندان هم بر این اصل است که درست است که آن ها در زمان شهادت امام حسین (ع) نبودند تا به یاری‌اش بشتابند اما امروز آماده‌اند تا به یاد او، علم حضرت عباس (ع) را بر افراشته کنند.
سینه‌زنی در سیستان و بلوچستان
در سیستان و بلوچستان این سنت وجود دارد که مردم از ۳ روز قبل از عاشورا از پختن غذا پرهیز کنند و خانم‌ها از کارهایی مثل سوزن دوزی و حصیربافی که از هنرهای این استان محسوب می‌شود، دست می‌کشند و بیشتر وقت خود را به عزاداری و عبادت بگذرانند. یکی دیگر از آیین‌های عزاداری محرم در سیستان و بلوچستان که تقریبا فقط خاص این استان این است که مردم ۲ روز تاسوعا و عاشورا روزه می‌گیرند چرا که برا این باورند که گرفتن روزه در این ۲ روز ثواب بسیار زیادی دارد.
نوحه‌خوانی، زنجیرزنی و سینه‌زنی و خواندن مکرر زیارت عاشورا از دیگر بخش‌های عزاداری است که توسط مردم انجام می‌شود. در روز عاشورا مردم چابهار، خیمه‌هایی که بر پا کرده بودند را آتش می‌زنند و یاد اسیران کربلا را با بر سر و سینه زدن زنده می‌کنند و با حضرت زینب(س) و اسیران، همدردی می‌کنند.
آیین گل‌مالی
آیین گل‌مالی در روز عاشورا در استان‌های غربی ایران نظیر لرستان، کرمانشاه و ایلام انجام می‌شود. گل‌مالی در زبان محلی با عنوان «خره گیری» تلفظ می‌شود که خره به‌معنای «گل» است.
گل مالی، قدمتی چند هزارساله دارد و آغاز آن را می‌توان به زمان نزاع هابیل و قابیل نسبت داد که به امر خداوند زمین را چال کرد و جسد برادرش را به خاک سپرد. جسم با خاک یکی می‌شود و به ریشه اول خود برمی‌گردد.
اشعاری که در نوحه‌های لری استفاده می‌شود، اغلب توسط شاعران برجسته محلی به زبان لری و با درون‌مایه حماسی سروده شده‌اند. مهم‌ترین ویژگی این نوحه‌ها، وجود ترجیع بند در آنها است که موجب زیبایی کلام و همین طور کرخوانی می‌شود. هنگام نوحه، سینه‌زنی به‌صورت آرام و با فاصله انجام می‌شود و مکث بعد از اتمام بند یا بیت، تداعی‌کننده فضایی عجیب و سوزناک است.
آیین های عزاداری محرم در استان لرستان و منطقه زاگرس هم شکل خاصی دارد. در ایام محرم و چند روز مانده به روز عاشورا، مردم باغچه‌هایی از گل در خیابان‌ها درست می‌کنند و آن را با گلاب ترکیب می‌کنند و روز عاشورا آن را بر لباس‌ها و بدن خود می‌مالند. گل نماد ماتم و غم است و مردم با نوای سرنا و دهل در خیابان‌ها به سینه زنی می‌پردازند و یکی از قدیمی‌ترین مراسم عزاداری با تاریخی طولانی در ایران است. در روز عاشورا، ماندن در خانه کار ناپسندی است و همه به خیابان ها می‌آیند تا عزاداری کنند و اندوهشان را ابراز کنند.
طشت گذاری در شهر اردبیل
یکی از سنت‌ها و آیین‌های کهن ایرانیان در ماه محرم، مراسم «طشت گذاری» یا «طشت گردانی» است. این آیین که در استان‌های آذری زبان به خصوص در شهر اردبیل از ریشه‌دارترین آیین‌های عزاداری ماه محرم است و یادآور رفتار زیبای امام حسین(ع) می باشد که در مقابل لشکر حر، آب مشک‌ها را در طشت‌ها ریخته و تمام سپاه حر و اسب‌های آنان را سیراب کردند. در واقع با انجام این مراسم، اهمیت آب و جایگاه در واقعه کربلا مورد توجه قرار می‌گیرد.
در این مراسم عزاداری که قدمتی چند صد ساله دارد و از دوران صفویان برگزار می‌شود، بعد از قرار گرفتن طشت‌ها در سکوهای مخصوص، در میان عزاداری حضار، دعای خاصی خوانده می شود و اکثریت حاضران در مراسم به عنوان تبرک از آب تشت‌ها استفاده می‌کنند.
عزاداری شهرهای آذربایجان و اردبیل با دو رسم خاص «طشت گذاری» و دسته‌های «شاخسی، واخسی» معروف است که با مرثیه‌ها و آداب خاصی برگزار می‌شود. دسته‌های عزاداری «شاخسی، واخسی» (شاه حسین، وای حسین)، بنابر سنت دیرینه آذربایجانیان، همه ساله از دهه آخر ماه ذیحجه، فعالیت خود را شروع می‌کنند.
شاه حسین تبریز
یکی دیگر از مراسم باشکوهی که در ایام عزاداری امام حسین(ع) در ایران برگزار می‌شود، مراسم «شاه حسین» تبریز است. این آیین که در لهجه محلی به آن «شاخسی» می‌گویند، از چند روز قبل از محرم شروع می‌شود و تا ظهر عاشورا ادامه پیدا می‌کند.
در این مراسم عزاداران سیاه‌پوش کنار یکدیگر می‌ایستند و با قرار دادن یک دستشان پشت کمر دیگری، زنجیره‌ای انسانی تشکیل می‌دهند. سپس با دست دیگر چوبی مخصوص را در مسیر سر تا پای خود حرکت می‌دهند. این حرکات همراه با نوای «شاه حسین» (شاخسی) و «وای حسین» (واخسی) عزاداران است. آیین شاه حسین، رفتاری نمادین است؛ گویا عزاداران در حال عزیمت به کربلا و قرار گرفتن در کنار یاران امام حسین(ع) هستند.
در سال‌های اخیر، استفاده از سنج، طبل و سایر ادوات موسیقی مذهبی نیز در این مراسم رواج پیدا کرده است. با این حال به نظر می‌رسد همان شکل سنتی آداب و رسوم محرم در تبریز که با صدای عزاداران هدایت می‌شد، دلنشین‌تر باشد.
نخل‌گردانی در یزد
آیین نخل‌گردانی مراسم باشکوه عزاداری شهرهای کویری ایران به خصوص یزد است. در این مراسم نخل که سازه چوبی عظیمی است بر شانه‌های عزاداران حسینی می‌نشیند و شکلی از تشییع پیکر مطهر امام حسین(ع) را تداعی می‌کند. آیین نخل‌برداری در روز عاشورا با همیاری و همکاری مردم شهر در همه مراحل مراسم از جمله کمک مالی، تهیه چوب برای نخل و عَلَم کردن و حمل آن برگزار می‌شود.
روش معمول این مراسم عزاداری به این شکل است که در دهه اول محرم یا دهه آخر صفر، نخل را به مانند کشتی به حرکت در می‌آورند و همراه با روضه‌خوانی و سینه‌زنی، برای سه بار به دور میدانی که مراسم در آنجا در حال برگزاری است می‌گردانند. نخل‌هایی که در این مراسم از آنها استفاده می‌شود معمولا چندین تُن وزن دارند و برای حرکت دادن آنها، به نیروی زیادی نیاز است. مثلا نخل‌های میدان امیر چخماق، میدان امام تفت، میدان مهریز، هر یک به زور ده‌ها نفر نیاز دارد. در برخی موارد، زرتشتیان یزد هم در ساختن نخل‌ها، همیاری و همکاری دارند. آنها حضرت سیدالشهدا(ع) را همسر شهربانوی ایرانی دانسته و نسبت به وی احترام و ارادت خاصی قائل هستند.
آیین بیل‌زنی در در شهرستان خوسف خراسان جنوبی
در شهرستان خوسف خراسان جنوبی، آیین سنتی بیل‌زنی در ظهر عاشورا برگزار می‌شود. این آیین عزاداری به نوعی شبیه‌سازی و یاد آوری کار طایفه بنی‌اسد در صحرای کربلاست و برای ادای احترام به این افراد شکل گرفته است. طایفه بنی اسد، پس از واقعه ی کربلا، با بیل و ابزارهای دیگری که داشتند، پیکرهای مطهر شهیدان دشت کربلا را به خاک سپردند.
برای انجام این سنت زیبا، در هر یک از دو هیات خوسف دو دسته پانزده نفری که مجموعا چهار دسته را تشکیل می‌دهند حضور دارند. شیوه برپایی این آیین هم به این صورت است که نفرات بیل به دست به صورت یک دایره شده و به هم چسبیده و در همان حال بیل‌های خود را به سمت آسمان می‌گیرند و در حین حرکت به هوا پریده و تیغه بیل خود را به بیل‌های دیگر می‌زنند و همه یا هم ذکر «حیدر علی» را می‌گویند.
مردم این منطقه اعتقاد دارند که برگزاری مراسم بیل زنی باعث ایجاد برکت و رزق و روزی حلال برای کار و محصولات آن ها می‌شود.
اجتماع بزرگ سینه زنی در زنجان
شهر کوچک زنجان، با جمعیت پانصد هزار نفره خود همه ساله در عصر روز هشتم محرم پذیرای خیل عظیم عزاداران امام حسین (ع) است که از حسینیه اعظم به سوی امام زاده ابراهیم شهر حرکت می کنند.
در این مراسم نه علم‌کشی می‌کنند و نه خبری از زنجیرزنی و طبل و دهل‌های رایج در مراسم‌های عزاداری است. در این اجتماع بزرگ حسینی، فقط نوحه‌ها و نواهای عاشورایی خوانده می‌شود و جمعیت به سینه‌زنی می‌پردازند
چغچغه زنی در روستای انجدان اراک
یکی سنت های عزاداری که در میراث آیین عاشورایی کشور نیز به ثبت رسیده است آیین چغچغه زنی می‌باشد. این سنت رسم مردم روستای انجدان، یکی از روستاهای تاریخی استان مرکزی می‌باشد. چغچغه ابزاری است که از چوب ساخته شده و روی آن خراطی شده است و به هم خوردن آنها، صدای زیبایی تولید می‌کند.
پیشینه تاریخی این رسم، به زمانی بر می گردد که اهالی این روستا خبر شهادت امام حسین(ع) و یارانش را می‌شنوند. آنها با شنیدن این خبر از فرط ناراحتی با سنگ بر سر خود زده و برای آن حضرت عزاداری کردند. با گذشت زمان مردم این شهر چغچغه‌ها را جایگزین سنگ برای عزاداری کردند. نحوه اجرای این آیین به این صورت است که عزاداران با صدا و نوای نوحه خوان به جلو خم می‌شوند و چغچغه را در مقابل زانوی خود به هم می‌زنند، و بعد از آن بلند شده و چغچغه را در بالای سر خود دوباره به هم می‌زنند.
مراسم مشعل‌گردانی در اعراب خوزستان
مشعل گردانی از آیین های عزاداری ماه محرم است که در منطق مرکزی و جنوبی ایران و اغلب در میان عرب‌ها رواج دارد. در سالیان قبل از مشعل‌های هیزمی برای اجرای این سنت اسفاده می‌شد اما اکنون این نوع مشعل‌ها جای خود را به مشعل‌های گازسوز داده‌اند.
برای گرامی‌داشت این ایام برخی هیات‌های عزاداری در دهه اول محرم، اقدام به مشعل‌گردانی می کنند. برخی هم به مناسبت رسیدن امام و یارانش به زمین کربلا در روز هشم محرم، این سنت را انجام می‌دهند.
مراسم قالیشویان مشهد اردهال کاشان
مراسم قالیشویان، یکی از آیین‌های کهن ایران با قدمتی بیش از هزار سال است که همچنان به دست مردمان این سرزمین حفظ و تقویت می‌شود. به عقیده کارشناسان، دیرینگی و تاریخی بودن این مراسم و جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن، شایستگی ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسکو را داشته است و به همین سبب نام آن از دسامبر ۲۰۱۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
مراسم قالیشویان، برای زنده نگه داشتن یاد امامزاده سلطان علی بن محمد باقر(ع) و سوگواری در شهادت ایشان برگزار می‌شود. مردم و اهالی فین کاشان که از حامیان آن حضرت بودند، وی را به این دیار دعوت کردند. زمانی که ایشان قصد ترک کاشان را به مقصد مشهد اردهال داشتند، در ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۱۶ هجری قمری به هنگام نماز و دعا به شهادت رسیدند و دشمنان در محلی موسوم به قتلگاه، سر مبارک ایشان را از بدن‌شان جدا کردند.
چاووش عزا در کاشان
در آخرین روز ذیحجه با ورود دسته «چاووش عزا» به بازار شهر کاشان مردم و کسبه از فرا رسیدن ماه محرم مطلع می‌شوند. بیشتر اعضای این دسته مداحان اهل بیت(ع) هستند که هر کدام در مسیر راه اشعاری را در رثای امام حسین(ع) و واقعه عاشورا می‌خوانند. با نگاهی به تاریخ عزاداری سنتی در کاشان و شهرهای همجوار آن، همچون نطنز، آران و بیدگل و اردستان به برخی آیین‌های سنتی ازجمله نخل گردانی و حمل خیمه‌گاه حسینی و شهدای کربلا بر می‌خوریم که در زمان آل‌بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز با برپا کردن تکیه‌ها، آیین‌های تعزیه رونق بیشتری گرفته است.
عزاداری‌های سنتی در شهر کاشان سابقه‌ای طولانی دارد؛ به طوری که سابقه برپایی عزاداری در چند هیئت، به بیش از دو قرن می‌رسد. مجلس روضه‌خوانی بیت آیت‌ا… مدنی، بیش از دو قرن است که نسل به‌نسل بر پا می‌شود.
یک قرن از سابقه برپایی مجلس روضه‌خوانی در بیت آیت‌ا… یثربی در مسجد حبیب ابن موسی(ع) می‌گذرد و مجلس روضه‌خوانی در مسجد «درب یلان» از طرف مرحوم حاج ارباب حسن تفضلی، دو قرن پیش از پدر وی به یادگار مانده که هنوز همه ساله برگزارمی‌شود.
مراسم «توغ»برداری در کاشان نیز از جمله آداب مورد توجه اهالی این شهرستان است. زمان برداشتن توغ در کاشان، معمولا در شب و روز عاشورا و شانزدهم محرم است، مرسوم است که دسته‌های عزاداری به دنبال آن به بازار رفته و در پای آن عزاداری می‌کنند.
مراسم سنتی «کرب زنی» در لاهیجان
کرب زنی یا کرپ زنی از آئین‌های ویژه دهه محرم و عزاداری برای سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) است که از دیرباز تاکنون در شهر لاهیجان اجرا شده است.
«کرپ یا کرب»، قطعه چوبی تراشیده شده به اندازه کف دست بوده که برای سهولت در نگهداری پشت آن بندی دارد. عزاداران حسینی کرپ را در کف دست قرار داده و هماهنگ با نوای نوحه خوان آن دو را به هم می‌کوبند.
شله پزان در مشهد
آداب و رسوم مردم مشهد در ماه محرم، با برگزاری آیین و مراسم مختلفی همراه است. از مهم‌ترین آداب و رسوم مردم مشهد در محرم می‌توان به دسته‌های سینه‌زنی، زنجیرزنی، خیمه سوزان و شله پزان اشاره کرد. به جرات می‌توان گفت که در مشهد مراسم عزاداری محرم باشکوه‌تر از هر شهر دیگری در ایران برگزار می‌شود. زیباترین جلوه عزاداری محرم در مشهد را می‌توانید در حرم امام رضا مشاهده کنید.
برای مثال در میدان فلکه آب که درست روبروی درب باب‌الرضا قرار دارد، در شرایط عادی همه فواره‌ها پر از آب است. در ایام محرم همه این فواره‌ها به رنگ خون درمی‌آیند و با پرچم‌هایی مشکی برای عزاداری آماده می‌شوند.
پخت نذری در روستای باغملک اصفهان
در اصفهان، پخت نذری بسیار رایج است و بین مردم و فقرا تقسیم می‌شود. غذاهایی مثل آش رشته، شله زرد، کاچی، حلیم گندم و خورش قیمه از رایج‌ترین غذاهای نذری در ماه محرم در اصفهان هستند.
آنچه بیشتر از مراسم روستای باغملک برای مردم دیگر شهرها آشناست همان سینی‌های غذایی است که روی سر روستاییان قرار دارد و به سمت حسینیه می‌روند.
در اصفهان عزاداری‌های محرم همانند مراسم محرم در شهرهای مختلف ایران با سیاه‌پوشی و راه اندازی دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی آغاز می‌شود. مردم اصفهان در دسته پیشتازان امور مذهبی در کشور محسوب می‌شوند و از همین رو هر ساله سنت‌های محرم را با شور و شکوه بیشتری به جا می‌آورند. بیشتر آداب و رسوم مردم اصفهان در محرم از قرن‌ها پیش به جا مانده و هنوز در میان مردم رواج دارد.
بسیاری از عزاداران در مراسم عزاداری امام حسین(ع) در اصفهان به سر و روی خود گل می‌مالند و با سینه‌زنی و زنجیرزنی ارادت خود را به امام حسین(ع) نشان می‌دهند. مراسم غبارروبی و نظافت مساجد نیز از آداب و رسوم عزاداری محرم در اصفهان است که معمولاً قبل از شروع محرم و به وسیله مردم انجام می‌شود.
چایینه در ایلام
«چایینه» یکی از رسوم زنان ایلامی در مراسم عزاداری محرم است. به بیان دیگر رسم چایینه یکی از متداول‌ترین رسوم محرم ایلامی‌ها است که زنان در آن نقش پررنگی دارند. علاوه بر چایینه، رسم «چمر» هم جزو عزاداری‌های عمومی در ایلام است که معمولاً مردان این مراسم آیینی را انجام می‌دهند، البته می‌توان زنان را هم در این مراسم دید.
در چایینه ایلامی که اغلب توسط زنان سوقی(سوق از توابع شهرستان کهکیلویه و بویراحمد) اجرا می‌شود (البته این مدل در دهلران و خوزستان هم انجام می‌شود)، زنان به شکل حلقه‌ای دور هم جمع می‌شوند. وقت اوج گرفتن اشعار مربوط به عزاداری، زنان وسط حلقه، به صورت دایره‌وار و بلند شدن از روی زمین، به دور هم می‌چرخند و همزمان ضمن تکرار اشعار، سرها را به یکدیگر نزدیک کرده و با هر دو دست به پیشانی می‌زنند.
منبع: خبرگزاری ایرنا
