● محل تـولد: تبـریز
زندگی‌نامه، آثـار و سوابق هنری
فرهاد فخرالدینی، نواختن ویلون را از کودکی آغاز کرد و تحصیلات موسیقی‌اش را در هنرستان عالی موسیقی ملی و مؤسسه موسیقی شناسی؛ که تنها برای یک دوره چهار ساله در سالهای دههٔ ۴۰ در تهران بنیاد شده بود، گذراند. هنوز تحصیلاتش در هنرستان عالی به پایان نرسیده بود که از طرف حسین دهلوی، ریاست وقت هنرستان به تدریس در آنجا دعوت شد. از اساتیدی که فخرالدینی نزد آنها موسیقی را فراگرفته می‌توان به احمد مهاجر، ابوالحسن صبا، علی تجویدی و امانوئل ملیک اصلانیان اشاره کرد. وی آهنگسازی فیلم را از سال ۱۳۴۷ و با فیلم: شوهر آهو خانم به کارگردانی داوود ملاپور شروع کرد و تا به امروز برای بیش از ۱۵ فیلم و سریال موسیقی ساخته است. در سال ۱۳۵۲، همهٔ ارکسترهای موجود در سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران در هم ادغام شدند و ارکستر بزرگ سازمان را به وجود آوردند. در مسابقه‌ای که برای گزینش رهبر این ارکستر برگزار شد، فخرالدینی بیشترین امتیاز را آورد و از آن سال تا سال ۱۳۵۸، سرپرستی و رهبری ارکستر رادیو و تلویزیون را بر عهده داشت. استاد فخرالدینی، در سالهای پس از انقلاب اسلامی و با دشواری‌هایی که برای کار با ارکستر و برگزاری کنسرت‌های بزرگ پیش آمد، بیشتر به موسیقی فیلم پرداخت. موسیقی‌های او برای مجموعه‌های تلویزیونی: سربداران، امام علی(ع) و بوعلی سینا با استقبال بسیار روبرو شدند. موسیقی متن مجموعه‌های تلویزیونی روزی روزگاری و کیف انگلیسی از دیگر ساخته‌های او هستند. وی به درخواست استادش دکتر مهدی برکشلی، برای اولین بار، تنبور خراسان را به روش ابونصر فارابی که با روایت خود فارابی نوشته و به وسیله دکتر برکشلی شرح داده شده بود، پس از شش ماه پرده‌بندی کرد و طی کنفرانسی که از طرف هنرستان، در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۴۱ ترتیب داده شد، با ساز جدید آن را نواخت.
وی به مدت ۱۱ سال رهبر ارکستر ملی ایران بود و هم اکنون یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران است. پدرش محمدعلی فخرالدینی، متخلص به: محزون، (۱۳۶۵ – ۱۲۷۸)، از شعرای آذربایجان بود که نزد مردم آن سرزمین، از احترام خاصی برخوردار بود. برادر بزرگش فخرالدین فخرالدینی، عکاس نامدار پرتره است. برادر کوچکتر وی، فاروق فخرالدینی، ضمن اشتغال به حرفه عکاسی، از ورزشکاران بنام بوده و سالها سمت مربی‌گری تیم ملی والیبال ایران را به عهده داشته است.
وی آلبوم‌هایی را در سالهای دهه ۵۰ انتشار داد، که از جمله شاخص‌ترین آنها چهار گاهی است که وی با آواز محمد رضا شجریان اجرا و به بازار موسیقی عرضه کرد، که یکی از قطعات آن، به عنوان تیتراژ برنامه معروف: قصه ظهر جمعه رادیو؛ بیش از سه دهه است که پخش می‌شود. استاد فخرالدینی، در این آلبوم برای نخستین بار، برای آواز هم قطعه نوشت و از این جهت کاری نو را سامان داد.
فخرالدینی، در سال ۱۳۶۵ برای فیلم: گزارش یک قتل و در سال ۱۳۶۶، برای فیلم: پرستار شب، برندهٔ جایزهٔ بهترین موسیقی متن، از جشنوارهٔ فیلم فجر شده است. ایشان در زمینهٔ پژوهش در آثار موسیقی کهن ایرانی هم فعالیت‌هایی داشته است. او در مورد رمزگشایی از یکی از سروده‌های عبدالقادر مراغه‌ای گفته است: عبدالقادر آهنگی دارد در دو کتاب مقاصدالالحان و جامع‌الالحان، که با حروف ابجد نوشته شده… و تاکنون شمار زیادی از پژوهشگران خارجی و خودی روی آن کار کرده‌اند؛ ولی هیچ‌یک از آنها موفق نشده‌اند که شعر و آهنگ این قطعه را با هم تطبیق بدهند… توفیق کشف این کار به من رسید که نزدیک ۳۰ سال روی آن کار کرده‌ام. استاد فخرالدینی برای ساخت موسیقی تیتراژ ابتدایی سریال امام علی(ع)، از سرودهٔ مراغه‌ای بهره برده است.
فرهاد فخرالدینی، از تعلیم استادانی چون: احمد مهاجر، ابوالحسن صبا، علی تجویدی (در رشته ویولن و موسیقی ردیف ایرانی)، ملیک اصلانیان (در اصول تئوری موسیقی و هارمونی و تجزیه و تحلیل موسیقی کلاسیک)، مهدی برکشلی(در تجزیه و تحلیل موسیقی ایرانی) بهره‌مند گردید. تعداد شاگردان استاد فخرالدینی، شاید از تعداد موزیسین‌های ایرانی داخل و خارج از کشور هم بیشتر باشد. فرهاد فخرالدینی، سالهای زیادی به تدریس دروس آهنگسازی مشغول بود که از جمله شاگردان وی می‌توان به علی اکبر قربانی شهرام توکلی، مازیار حیدری و مهدی حسینی اشاره داشت. ایشان در زمینه موسیقی از همکاری حسین دهلوی، مصطفی پورتراب، احمد پژمان، روح‌الله خالقی، جواد معروفی، مرتضی حنانه، فریدون ناصری برخوردار شده است.
او در سال ۱۳۷۷، ارکستر موسیقی ملی ایران را بنیان گذاشت و اولین برنامهٔ این ارکستر به اجرای چند اثر از علی تجویدی با آواز محمدرضا شجریان اختصاص یافت. وی در تیرماه سال ۱۳۸۸ از این سمت استعفاء داد؛ اما دوباره در خرداد ۱۳۹۴، رهبری ارکستر را به دست گرفت و در حضور مقام‌های دولتی، هنرمندان و سفرا، نخستین اجرای خود را پس از سالها دوری از ارکستر انجام داد. از اجراهای استاد فخرالدینی در خارج از کشور، می‌توان به اجرای کنسرت در شهرهای پکن و شانگهای چین، کشور سویس و کویت و همچنین اجراهای متعدد در شهرهای تهران، سنندج، شیراز و اصفهان اشاره کرد.
موسیقی فیـلم
١٣۶٣ – کمال الملک – علی حاتمی
١٣۶۵ – گزارش یک قتل – محمدعلی نجفی
١٣۶۶ – بوعلی سینا – کیهان رهگذار
١٣۶۶ – پرستار شب – محمدعلی نجفی
١٣۶٧ – روز باشکوه – کیانوش عیاری
١٣۶٧ – شاخه های بید – امرالله احمدجو
١٣۶٨ – جستجوگر – محمد متوسلانی
١٣۶٨ – ساوالان – یدالله صمدی
١٣۶٩ – آپارتمان شماره ١٣ – یدالله صمدی
١٣۶٩ – ملک خاتون – حسن محمدزاده
١٣٧۰ – قرق – احمد هاشمی
١٣٧١ – زندان دیو – حسن محمدزاده
١٣٧٣ – آدم برفی – داود میرباقری
١٣٧٩ – مسافر ری – داود میرباقری
١٣٨٣ – وعده دیدار – جمال شورجه و…
فرهاد فخرالدینی به تالار وحدت می‌آید
منابع رسمی از شورای سیاست‌گذاری سی و چهارمین جشنواره موسیقی، خبر دادند که فرهاد فخرالدینی ملقب به فخر موسیقی ایران، در این فستیوال در تالار وحدت به روی صحنه می‌رود. این کنسرت با ارکستر سازهای مضرابی برگزار می‌شود. در این برنامه، ارکستر سازها، مضرابی به رهبری علی اکبر قربانی و سرپرستی فرهاد فخر الدینی کنسرت برگزار می‌کند. این ارکستر جدیداً تاسیس شده است. بین ۱۵ تا بیست نوازنده در این گروه حضور دارند. قرار است در کنسرت ارکستر سازهای مضرابی چند قطعه از قدما، تصانیف و قطعاتی از فرهاد فخر الدینی اجرا شود.
گفتنی است؛ سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر همزمان با گرامیداشت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، از تاریخ ۲۴ تا ۳۰ بهمن ۱۳۹۷ برگزار خواهد شد.
استعداد هنری جوانان کردستانی من را شگفت زده کرد
عضو شورای عالی خانه موسیقی ایران، گفت: استعداد و توانمندی های هنری جوانان استان کردستان من را شگفت‌زده کرد و بدون شک این استعدادها باید شناسایی و پرورش داده شوند. فرهاد فخرالدینی در حاشیه سفر دو روزه اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران، به استان کردستان به خبرنگار مهر گفت: کردستان معدن استعدادهای هنری بی نظیر است و واقعا من با دیدن این همه استعداد هنری، در بین جوانان این استان شگفت زده شدم. وی با بیان اینکه پتانسیل بالای هنری جوانان این استان واقعا در نوع خود بی نظیر است، گفت: باید بهترین هنرستان ها و دانشگاه های موسیقی ایران در کردستان دایر شود تا این استعدادها به بهترین شکل ممکن رشد کرده و به فرهنگ و هنر ایران زمین خدمت کنند.
او با اشاره به دو روز حضور خود و اعضای شورای عالی خانه موسیقی در سنندج گفت: امروز به هنرستان هنرهای زیبای سنندج رفتیم و استعدادهای بسیار خوبی را دیدم که شاید این سطح از فعالیت و استعداد هنری در هیج کجای کشور دیده نشود. آهنگساز برجسته و توانمند کشور افزود: روز اول ورود به سنندج مکانی بسیار حیرت انگیز، مملو از آثار بسیار زیبای استاد هادی ضیاءالدینی، که به جرأت می توانم بگویم با دیدن شهرهای بسیار زیبایی چون سن پترزبورگ، رم، فلورانس و… که مهد صنعت و هنر مجسمه‌سازی است توانایی این استاد را در حد و اندازه بزرگترین اساتید این کشورها می دانم.
وی حضور کودکانی بسیار قدرتمند در نوازندگی در سازهای بسیار سخت چون ترمپو را در ارکستر فیلارمونیک کردستان مورد توجه قرار داد و در بار یکی از نوجوانان گفت: این نوازنده ۱۲ ساله از آینده داران موسیقی ایران خواهد بود که امیدوارم با تلاش و ادامه اصولی فعالیت موسیقایی شان به زودی به این جایگاه برسند. وی با اشاره به خدمات ارزنده استاد حسن کامکار به فرهنگ و هنر موسیقی کشور، بر ساخت سردیس این استاد در سنندج تأکید نمود و گفت: تربیت بزرگ خانواده‌ای چون خانواده کامکار، به مانند یک دانشگاه تمام عیار هنر موسیقی و پایه‌ریزی فعالیت امروز موسیقی در استان، توسط کسانی که زمانی افتخار شاگردی این مرد بزرگ را داشته‌اند؛ می طلبد تا مسئولین استان به عنوان یک اولویت یکی از بهترین میادین سنندج و دیگر شهرهای استان را مزین به نام و سردیس این استاد برجسته کنند.
سازنده آهنگ سریال امام علی(ع)، عنوان کرد: زمانی که در ارکستر ارسلان کامکار را در کنار خود دارم خیالم راحت است و این حاصل تلاش و زحمت پدر بزرگوارشان است و نباید این بزرگان را فراموش کنیم و می‌بایست به صورت ویژه از ایشان تجلیل به عمل آید.
وی کردستان را یک استان ویژه در زمینه وجود استعدادهای بی‌نظیر فرهنگی و هنری دانست و گفت: کردستان سرشار از ملودی، نشاط، شادی و سربلندی است و این ملت، ملتی زنده است که نشاط در درونش موج می‌زند. او با اشاره به اینکه در بسیاری از هنرستان‌ها و دانشگاه‌ها برای تعیین سطح و پذیرش ورودی امتحان سطح می گیرند، یادآور شد: با توجه به استعدادهایی که دیدم مطمئن هستم، ۹۰ درصد کودکان و نوجوانان سنندج با حضور در این امتحان‌های ورودی، حد نصاب بالایی را کسب می‌کنند و لازم است بهترین دانشگاه های موسیقی کشور در سنندج دایر و کردستان به عنوان قطب موسیقی ایران معرفی گردد. وی با بیان اینکه باید نسبت به شناسایی و پرورش ظرفیت‌ها و استعدادهای هنری جوانان کردستان تلاش جدی صورت گیرد، افزود: انتظار می رود که تمامی مسئولان و همه کسانی که می‌توانند از هنرمندان این دیار حمایت کنند چرا که کردستان لایق بهترین‌هاست.
عضو شورای عالی خانه موسیقی از میزبانی حوزه هنری انقلاب اسلامی استان کردستان تقدیر کرد و یادآور شد: خوشبختانه در دو روز سفر به کردستان برنامه های بسیار خوبی تدارک دیده شده و میزبان ما به بهترین شکل ممکن از من پذیرایی کرد و خوشحالم که هنوز در کشور ما افرادی این‌گونه در خدمت فرهنگ و هنر هستند.
روند فعالیت ارکستر سازهای ملی
فرهاد فخرالدینی، از برگزاری کنسرت ارکستری موسوم به: سازهای ملی در آکادمی فیلارمونیای آستانه قزاقستان، با حمایت معاونت هنری وزارت ارشاد سخن گفت. وی با اشاره به اجرای ارکستر سازهای ملی در قزاقستان اظهار کرد: مجموعه‌ای از کارهای اجرا شده توسط ارکستر سازهای ملی، به دعوت آکادمی فیلارمونیای آستانه در قزاقستان اجرا می‌شود. وی افزود: در این برنامه قطعاتی خاطره انگیز از جمله بهار دلکش از درویش خان، بهار من، از علی تجویدی، قطعه‌ای بی‌کلام، از علی اکبر قربانی و حدود سه تابلوی بسیار زیبا از استاد ابوالحسن صبا اجرا می‌شود. در این اجراها، چند قطعه از آثار من شامل: ابن سینا و قطعه موج، که اجراهای مختلفی با خواننده‌های متعدد داشته‌اند نیز اجرا می‌شود.
استاد فخرالدینی، درباره نحوه اجرای آثار یاد شده در این برنامه گفت: این قطعات قبلاً به شکل‌های مختلف تنظیم شده‌اند به عنوان مثال چند تابلو از سوییت سمفونی ابن سینا است که علی اکبر قربانی، به سازهای ملی برگردانده و با همان ارکستراسیون و ملودی‌ها به شکل جدیدی اجرا می‌شود؛ البته رنگ سازها در این اجراها اندکی عوض شده‌اند. ضمن اینکه علی اکبر قربانی آثاری را که قبلاً برای ارکستر موسیقی ملی نوشته شده و آماده بود نیز برای ارکستر سازهای ملی تنظیم کرده است. این آهنگساز درباره ترکیب نوازندگان و نقش خود، یادآور شد: انتخاب نوازنده‌ها بسیار حرفه ای انجام شده و به نظر می رسد نوازندگانی با وجه اخلاقی و هنری مناسب در این گروه حضور دارند. در این ارکستر، علی اکبر قربانی به عنوان رهبر و من به عنوان ناظر در کنار کار حضور دارم.
فخرالدینی، با اشاره به تمرین های ارکستر سازهای ملی برای اجرا در قزاقستان، بیان کرد: روند کار تاکنون خوب پیش رفته و همه قطعات آماده شده است. ما در هر جلسه تمرین، پیشرفت را لمس می‌کنیم زیرا هر کسی نسبت به کاری که انجام می‌دهد متعهد است و در هر تمرین، آثار زیباتر و احساسی‌تر نواخته می‌شوند. البته در قزاقستان گروه ارکستر سازهای ملی دو اجرا خواهد داشت که پیش بینی من، استقبال از اجراهاست زیرا موسیقی و صدادهی متفاوت سازهای ایرانی، نشان از یک فرهنگ موسیقایی خاص دارد.
استاد فخرالدینی، با اشاره به صدای ساز نی، به عنوان بخشی از هویت موسیقی ملی گفت: نی؛ سازی است که تقریباً بسیاری از کشورها آن را به شکل‌های مختلف اجرا می‌کنند، اما همین نی می‌تواند مشخصه‌ای برای معرفی داشته باشد به نحوی که وقتی نواخته می‌شود همه بدانند متعلق به کجاست. این نوع شاخصه و ویژگی در نی ایران وجود دارد و این مساله بسیار مهمی است زیرا این نی بخشی از هویت موسیقی ماست که مثلاً در کار هنرمندانی چون استاد حسن کسایی خاص‌تر دیده می‌شود.
فخرالدینی افزود: موسیقی ایران، مثل شعر ما پیشینه بسیار خوبی دارد. به این معنا که گوش کردن به موسیقی ایران از یک نوای با اصل و نسب نشان دارد و یک فرهنگ غنی در پشت آن است. موسیقی ایرانی همیشه تأثیرگذار است و زیاد تأثیرپذیر نیست؛ به این معنا که در هر کجا حضور دارد همه را به سمت خود جذب می‌کند و تفاوت‌ها خودنمایی می‌کند. موسیقی یکی از زیباترین راه‌ها برای بیان ارزش واقعی یک ملت در دنیاست. موسیقی می‌تواند نقشی مهمی در داخل و خارج از کشور داشته باشد. این مطلب را کسی می‌گوید که عمر خود را شبانه روز با موسیقی گذرانده است.
علیرضا سعیدی
کتاب فخرالدینی درباره فرم موسیقی ایرانی به چاپ دوم رسید
کتاب: فرم و آفرینش در موسیقی ایرانی، نوشته فرهاد فخرالدینی، به تازگی توسط انتشارات معین به چاپ دوم رسیده است.
فخرالدینی در این کتاب می‌نویسد: در موسیقی اروپایی یا موسیقی جهانی، ارکان موسیقی عبارتند از: ملودی، ریتم و هارمونی. اما در موسیقی اصیل ایرانی که یک موسیقی یک‌صدایی است، این ارکان شامل ملودی یا لحن و وزن یا ریتم خواهد بود.
کتاب فرم و آفرینش در موسیقی ایرانی، در واقع یک مدخل درسی و آموزشی است که فخرالدینی آن را نوشته و در توضیح درباره آن می‌گوید: در سال ۱۳۵۰ با تاسیس هنرکده موسیقی ملی در محل هنرستان عالی موسیقی ملی، ضمن تدریس دروس مختلف موسیقی، تدریس درس فرم و آفرینش در موسیقی ایران هم به عهده من واگذار شد. قبل از آن هم در دوره متوسطه هنرستان، تدریس این درس با عنوان: فرم موسیقی ایران، با من بود. قبل از من هم آقای حسین دهلوی و قبل از ایشان هم فکر می‌کنم شادروان روح‌الله خالقی آن را تدریس می‌کردند.
فخرالدینی، متن این کتاب را در سال ۱۳۵۲، برای تدریس در هنرکده موسیقی نوشته و برای چاپ آن در قالب کتاب، بازنگری‌ها و ویرایش‌هایی روی آن انجام داده است. ضمن این که مثال‌های بیشتری را برای پربارتر شدن مطالب به آن اضافه کرده است. چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۹۴ منتشر شد و حالا نسخه‌های چاپ دومش راهی بازار نشر شده‌اند. مطالب کتاب در ۵ بخش اصلی: ارکان موسیقی، تعریف فرم، ساختمان فرم، تکرار و تقلید و فرم‌های معمولی در موسیقی ایرانی طبقه‌بندی شده‌اند. بین این فصول هم مخاطب با این عناوین روبرو خواهد شد: ملودی، وزن و ریتم(ایقاع) در موسیقی ایران، فراز، موتیف و پریود، تکرار همانند، تکرار با تغییر، تکرار با کاهش، تکرار با افزایش، تکرار با تقلید، تکرار با قرینه‌های افقی و عمودی، پیش‌درآمد، چهارمضراب، تصنیف، رنگ و قطعات آزاد.
چاپ دوم این کتاب با ۱۰۳ صفحه، شمارگان ۳۳۰ نسخه و قیمت ۱۵ هزار تومان عرضه شده است.
صادق وفایی
دوست ندارم برای موسیقی ابراز تاسف کنم
رییس شورای عالی خانه موسیقی، معتقد است با توجه به اتفاقات ناخوشایندی که طی سال های اخیر برای موسیقی افتاده، نمی توان انتظار چندانی از فعالیت ها و تولیدات این عرصه در سال ۱۳۹۷ داشت. فرهاد فخرالدینی آهنگساز، رهبر ارکستر و ریس شورای عالی موسیقی، در پاسخ به پرسشی مبنی بر آرزوها و دغدغه های خود در حوزه موسیقی طی سال ۱۳۹۷ گفت: به اعتقاد من موسیقی ایران در این سال ها، تفاوت چندانی نداشته که من بخواهم درباره انتظارات و امیدهایم در سال جدید مساله‌ای را عنوان کنم. متاسفانه برخی از عملکردها نشان داده که دیگر نباید انتظار چندانی از دورنمای موسیقی کشورمان داشت به همین جهت شخصا هیچ امیدی به بهبود شرایط ندارم، اما امیدوارم سال آینده شاهد اتفاقات خوبی در عرصه موسیقی باشیم. وی ادامه داد: اصلا دوست ندارم در آستانه سال نو از موضوعی اظهار تاسف کنم اما موسیقی واقعا در شرایطی نیست که بخواهم برای آن در سال ۹۷ دورنمایی را تصور کنم. به هر حال برای تمامی اهالی شریف موسیقی که در این سالها با تمام مشکلات و مصائب مشغول به تولید آثارشان بودند آرزوی سلامتی دارم و امیدوارم سال ۱۳۹۷ دربرگیرنده روزهای خوشی برای آنها باشد.
این آهنگساز مطرح موسیقی ایرانی تصریح کرد: شنیدن یک موسیقی خوب نیازی ضروری است که هیچ‌گاه هم تعطیل نمی‌شود. در این راه، مردم و مخاطبان موسیقی خوب و ارزشمند هم می‌دانند که باید به چه نوع موسیقی گوش دهند؛ که خوشبختانه هر روز هم به تعداد آنها افزوده می شود. امیدوارم در سال پیش رو شرایط بالاخره به گونه‌ای هدایت شود که دیگر شاهد اتفاقات بد در حوزه موسیقی نباشیم. به هر ترتیب من آنچه را لازم بود گفتم و فقط در سال جدید، هم برای هنرمندان و فعالان موسیقی و هم به خبرنگاران تلاشگر این حوزه آرزوی موفقیت دارم و دعا می‌کنم سال جدید برای همه ما سال سلامتی باشد.
فخرالدینی، در پایان درباره زمان انتشار کتاب جدید خود گفت: کتاب جدیدم مدت زیادی است که تمام شده و حتی قرار بود که تا پیش از پایان سال منتشر شود اما با توجه به اینکه در صفحه بندی مواردی پیش آمد و من نیز در سفر خارج از کشور بودم؛ بنابراین کمی انتشار آن به تعویق افتاد به همین جهت فکر می‌کنم ظرف سه ماه آینده شاهد انتشار آن باشیم. این کتاب با عنوان: زیر گنبد مینا یا گنبد مینا برای علاقه‌مندان موسیقی ایرانی ارایه خواهد شد.
علیرضا سعیدی
