● محل تـولد: تبـریز
● درگـذشت: ۳۰ مهر ۱۳۸۰ در تهران

زندگی‌نامه، آثـار و سوابق هنری
ساموئل خاچیکیان، به ارمنی: Սամուէլ Խաչիկեան؛ یکی از تأثیرگذارترین کارگردانان در سینمای ایران بود. تا آنجا که به وی لقب هیچکاکِ ایران، داده شده‌ است. همچنین از وی بعنوان استاد دلهره و وحشت سینمای ایران نام برده می شود. او در شهر تبریز از پدر و مادری مهاجر و ارمنی به دنیا آمد. پدرش آرسن، دانش‌آموخته زبان و ادبیات از دانشگاه خاربرت در ترکیه بود. و در نخستین جمهوری ارمنستان به نمایندگی مجلس رسید. ولی با آغاز انقلاب اکتبر روسیه به ایران مهاجرت کرد و از سیاست کناره گرفت و در تبریز به خرید و فروش قالی روی آورد. ساموئل، سومین فرزند خانواده بود و به انگیزه یک کتابخانه بزرگ در خانه پدری و دلبستگی به موسیقی در خانواده، به زمینه‌های هنری گرایش پیدا کرد. در نه سالگی نخستین شعرش را سرود که این شعر با نام «زندان» (به ارمنی: բանտ) در روزنامه آلیک (به ارمنی: Ալիք օրաթերթ) چاپ شد. در سال ۱۳۱۷ خورشیدی، در سن چهارده سالگی در نمایش سویل در تئاتر شیر و خورشید باغ ملی تبریز بازی کرد. رخدادهای ایران در دههٔ بیست خورشیدی – همانند حضور متفقین، به قدرت رسیدن فرقه دمکرات در تبریز و غائله پیشه‌وری – یک بار دیگر خانواده خاچیکیان را وادار به کوچ کرد و ساموئل در بیست سالگی به تهران آمد. در سال ۱۳۳۶، پس از آمدن خانواده‌اش به تهران، همراه با گروهی از دست اندر کاران تئاتر همچون آرامائیس آقامالیان، آرمان هوسپیان، مادام یلنا و ژوزف واعظیان، گروه تئاتری جوانان ارامنه را در تهران پایه‌ریزی کرد. این گروه، سالنی در محوطهٔ کلیسای مریم مقدس در خیابان قوام‌السلطنه شمالی یا میرزا کوچک خان فعلی دایر کرد که با نمایشی از ساموئل با عنوان سارا افتتاح شد. دوستان و همکاران ساموئل خاچیکیان، او را با نام: سام ول نیز می‌شناختند. او در آغاز راه سینمای ایران، با هنر و دانسته‌های خود به یاری این هنر و صنعت آمد و توانایی فنی خود را با به فرجام رساندن شب‌نشینی در جهنم در سال۱۳۳۶ نشان داد. و سپس با طوفان در شهر ما ساخته ۱۳۳۷، سینمای ایران را با سبک ویژهٔ خود آشنا کرد. نورپردازی جنایی، اصطـلاحی بود که خود او برای فیلم‌هایی همچون: چهارراه حوادث (۱۳۳۳)، طوفان در شهر ما(۱۳۳۷)، فریاد نیمه‌شب(۱۳۴۰)، یک قدم تا مرگ(۱۳۴۰)، دلهره(۱۳۴۱)، ضربت(۱۳۴۳) و سرسام(۱۳۴۴) به‌کار می‌برد.

خاچیکیان را می‌توان از پیشگامان نام‌آور سینمای ایران دانست و کمتر کارگردان ایرانی مانند او در در ازای سه دهه فعالیت(۱۳۵۰ – ۱۳۳۰)، به‌گونه‌ای پیوسته و پرکار درگیر فیلم‌سازی بوده‌ است. او در زمره نخستین کارگردانان ایرانی بود که عناصر تکنیکی را برای سینما به کار برد و با دکوپاژ سر صحنه فیلمبرداری می‌رفت.

به عنوان فیلم‌‌سازی نوآور، ساخت فیلم‌های جنایی را در ایران به راه انداخت و نخستین پیش‌پرده تاریخ سینمای ایران را برای فیلم دختری از شیراز در سال ۱۳۳۳ ساخت. و ده‌ها زمینه فنی دیگر را نیـز آزمود. بسیاری از بازیگران نامدار سینمای ایران با بازی در کارهای خاچیکیان به سینما آمدند. و برخی از فیلم‌هایش هم چون ضربت(۱۳۴۳) و عقاب‌ها(۱۳۶۳) از کارهای پرفروش زمان نمایش خود بودند. شناخته‌شده‌ترین فیلمی که توسط خاچیکیان پس از انقلاب کارگردانی شد فیلم عقاب‌ها در سـال ۱۳۶۳ بود، که یکی از برترین کارهای سینمای دفاع مقدس لقب گرفت. او در در ازای نزدیک به ۵۰ سال کار و تلاش در سینمای ایران، ۴۶ فیلم بلند سینمایی ساخت و بسیاری از فیلم‌های کارگردان‌های دیگر را تدوین کرد.

او دارای کارشناسی علوم اجتماعی، تاریخ و باستان‌شناسی بوده و مدت هشت ماه نیز به وسیله نامه با یکی از مدرسه‌های سینمایی در پاسادنا در ایالات متحده آمریکا تماس داشت. همسر او، رُزالین نام داشت و تنها پسرشان، ادوین خاچیکیان، بعدها دستیار تدوینگر شد. او دو برادر با نام‌های سیراک خاچیکیان، نوازنده برجسته ویولن و سوریک(سورن) خاچیکیان، صداگذار سینما(۱۳۷۴ – ۱۳۰۵) و یک خواهر داشت.

سینمـا
۱۳۸۰ – شک(ناتمام)
۱۳۷۲ – بلوف
۱۳۷۲ – پنجاه روز التهاب
۱۳۷۰ – مردی در آینه
۱۳۶۹ – چاووش
۱۳۶۸ – شب بیست و نهم
۱۳۶۶ – شکار
۱۳۶۴ – یوزپلنگ
۱۳۶۳ – عقاب‌ها
۱۳۶۲ – بالاش
۱۳۶۰ – پیکرتراش از عوج تا اوج (نمایش داده نشد)
۱۳۶۱ – عفریت (نمایش داده نشد)
۱۳۵۸ – انفجار (نمایش داده نشد)
۱۳۵۶ – کوسه جنوب
۱۳۵۴ – اضطراب
۱۳۵۳ – مرگ در باران
۱۳۵۲ – جعفر جنی و محبوبه‌اش
۱۳۵۲ – معشوقه
۱۳۵۲ – بوسه بر لب‌های خونین
۱۳۵۰ – دیوار شیشه‌ای
۱۳۴۹ – قصه شب یلدا
۱۳۴۷ – نعره طوفان
۱۳۴۷ – جهنم سفید
۱۳۴۷ – هنگامه
۱۳۴۷ – من هم گریه کردم
۱۳۴۷ – ببر مازندران
۱۳۴۵ – خداحافظ تهران
۱۳۴۵ – بی‌عشق هرگز
۱۳۴۵ – عصیان
۱۳۴۴ – سرسام
۱۳۴۳ – ضربت
۱۳۴۱ – دلهره
۱۳۴۰ – یک قدم تا مرگ
۱۳۴۰ – فریاد نیمه شب
۱۳۳۸ – تپه عشق
۱۳۳۷ – قاصد بهشت
۱۳۳۷ – طوفان در شهر ما
۱۳۳۶ – شب‌نشینی در جهنم
۱۳۳۴ – خون و شرف
۱۳۳۳ – چهارراه حوادث
۱۳۳۳ – دختری از شیراز
۱۳۳۲ – بازگشت

نمایش‌ها
– سویل
– سارا
– پردهای خاکستری یا عایشه
– مونگاتا
– دختر یهود
– دادستان
– دادگاه
– محاکمه دنیا
– اوش لینی نوش لینی

افتخارات و جوایـز
۱۳۳۳ – بهترین کارگردان در نخستین جشنواره فیلم‌های ایران با عنوان گلریزان به خاطر فیلم: چهارراه حوادث
۱۳۳۷ – حضور در هشتمین دوره جشنواره فیلم برلین در سال با فیلم: شب‌نشینی در جهنم و نامزد شدن برای دریافت خرس طلایی
۱۳۴۸ – برنده جایزه نخست نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم تاشکند (شوروی سابق) در سال بخاطر کارگردانی فیلم: ببر مازندران